Στο alterthess.gr θυμόμαστε και συζητάμε για τις ταινίες της τελευταίας δεκαετίας μέσα από τα κείμενα του Μίλτου Τόσκα.
Πριν τον “Ψυχρό Πόλεμο” και μετά το “Last Resort” ο Πολωνός Πάβελ Παβλικόφσκι δημιούργησε το βαθιά προσωπικό “Ida”. Καθολική η μητέρα του, Εβραίος ο πατέρας κι η γιαγιά του χάθηκε στο Άουσβιτς. Ένα ασπρόμαυρο φιλμ 82΄που έφερε στην αγκαλιά του το OSCAR Ξενόγλωσσης Ταινίας και το Βραβείο LUX του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Χριστιανική εκκλησία και σοσιαλιστικό καθεστώς πληγώνουν τις ψυχές των ανθρώπων. Σε ένα ανάλογο τέλμα έχουμε περιέλθει και σήμερα με τις ανάλογες συνισταμένες κι αυτό κάνει το έργο επίκαιρο και συγχρόνως διαχρονικό.
Γράφει ο Μίλτος Τόσκας
1962 μεταπολεμική Ευρώπη, μία νεαρή μοναχή εβραϊκής καταγωγής έρχεται σε επαφή με τα εγκόσμια καθώς ενηλικιώνεται. Η θεία της έχει υποχρέωση να της αποκαλύψει μερικά οικογενειακά μυστικά πριν πάρει τον οριστικό της δρόμο στη ζωή, με την παραμονή της στο μοναστήρι. Αποφασίζει να αναζητήσει τις ρίζες της και να εξερευνήσει το παρελθόν της. Θέτει σε κίνδυνο την αθωότητα της, έρχεται αντιμέτωπη κατάματα με τους πειρασμούς κι ακροβατεί ανάμεσα στην μέχρι τώρα ζωή και πορεία της και την ηθική υποχρέωση της εύρεσης του πατρικού τάφου.
Γλαφυρές εικόνες, τρομερά πλάνα, μουσική με δύναμη εις τη νιοστή και ένα γκρίζο φόντο που αντικατοπτρίζει αφενός τον ψυχισμό της Άννα(ς) κι αφετέρου τους ανθρώπους της εποχής που κουβαλούν τα ένοχα μυστικά του παρελθόντος κι ένα τεράστιο βάρος που δεν τους αφήνει να συνεχίσουν. Ελεγεία των αισθήσεων, χάνεσαι για λίγο. Η νεαρή συμβολίζει την ελπίδα στα δικά μου μάτια. Μία παρθένα ψυχή, ένα παρθένο πλάσμα. Ένα θύμα που βλέπει μπροστά της τον γκρεμό και πίσω το ρέμα. Όσο ο χρόνος περνά κατανοούμε την ανάγκη της να ζήσει ελεύθερη από κάθε άποψη. Αποχαιρετά σιγά σιγά αυτά που “χάνει’’.
Δύο εξαιρετικές πρωταγωνίστριες. Δύο εκ διαμέτρου διαφορετικές, αντιφατικές μπορούμε να πούμε προσωπικότητες. Αγκάτα Kουλέσα (Cold War)-Κόκκινη Ουάντα κι Αγκάτα Τρεμπουσκόφσκα στο ντεμπούτο της (επιλέχθηκε μέσα από μία φωτογραφία)-Άννα, ενώ κάνουμε και την πρώτη μας γνωριμία με την Τζοάννα Κούλιγκ. Το σαθρό, το διεφθαρμένο από την μία και το αγνό, το ευαίσθητο από την άλλη. Συνυπάρχουν. “Η Γερμανία γ@@@@” την Πολωνία”. Τα σημάδια μιλούν για το άγριο φονικό. Είναι ανεξίτηλα, όσο κι αν προσπαθούν να τα ξεπλύνουν αναπαράγοντας μύθους, που συχνά κατασκευάζουν οι νικητές για να επουλώσουν τις πληγές.
Β’ Παγκόσμιος πόλεμος. Επίγεια κόλαση. Αποτρόπαια εγκλήματα στον βωμό μίας δήθεν άριας φυλής κι όταν ο κόκκινος στρατός δώσει τέλος ξεκινάει μία εποχή φόβου και δυσπιστίας για την πλατιά πληγωμένη μάζα. Όλα αυτά ήταν βήματα για να φτάσουμε στο σήμερα. Το να γνωρίζει κανείς Ιστορία είναι πάρα πολύ σημαντικό. Στους περισσότερους νέους έχει περάσει ως κάτι αρνητικό, ως ένα απλό μάθημα στο σχολείο που βαθμολογείται αυστηρά. Σε καμία περίπτωση όμως δεν είναι έτσι. Ειδικά όπως διαμορφώνεται η σημερινή συγκυρία ο καθένας μας πρέπει να κάνει την προσωπική του υπέρβαση και να διαβάσει, να μελετήσει σε βάθος και να κατανοήσει τους παγκόσμιους συσχετισμούς.
Το ασπρόμαυρο μας υπνωτίζει. 3…2…1… Είμαστε πλέον κοινωνοί του έργου του Παβλικόφσκι, στη δική του σφαίρα. Μας έχει κερδίσει. Το δίλημμα είναι ένα: Τα παρατάς όλα και επιστρέφεις εκεί που ανήκεις ή όχι; Έχεις πάρει τη σωστή απόφαση; Συνεχή διλήμματα, ο θεατής καλείται κι αυτός να βάλει τη σφραγίδα του, αφού πρώτα παιδευτεί πολύ εσωτερικά. Ίσως απέναντι να είναι καλύτερα όπως μας λέει στον Ψυχρό Πόλεμο, ίσως κι όχι και πάλι όμως αφήνει την τελική απόφαση σε εμάς, αφού πρώτα μας έχει “βασανίσει” με το αριστούργημά του.