Οι φοιτητικές εκλογές του 1985 σηματοδοτούν εκλογικά την οριστική καμπή του φοιτητικού κινήματος της αντιπολίτευσης· για πρώτη φορά στην ιστορία, η ΔΑΠ-ΝΔΦΚ, η παράταξη της δεξιάς παίρνει την πρώτη θέση σε πολλές σχολές στο Αριστοτέλειο και άλλα μεγάλα πανεπιστήμια της χώρας.
Ο επελαύνων νεοφιλελευθερισμός
Βρισκόμαστε ήδη στο 1985 και διεθνώς τα κοινωνικά κινήματα και τα αριστερά και εργατικά κόμματα και συνδικάτα, ακόμα και αν ακόμα δεν το ξέρουν, βρίσκονται σε ραγδαία υποχώρηση, απέναντι στην επέλαση του θατσερικού και ρηγκανικού νεοφιλελευθερισμού. Στο δε Ελλάδα, η πασοκική «αλλαγή» έχει χάσει κάθε ορμή και ετοιμάζεται για την οριστική της σύγκρουση με την κοινωνία· λίγο καιρό μετά αυτή θα επισημοποιηθεί και με το πρώτο κύμα «λιτότητας».
Η δεξιά λοιπόν, διεθνώς και εθνικώς, θριαμβεύει μετά από τις δύο δεκαετίες που κράτησε η έφοδος των κινημάτων στον ουρανό του οποίου, αυτή τη φορά, το βάθος είναι μάλλον από γαλάζιο ως μπλαβί. Σε αυτή τη συγκυρία, το φοιτητικό κίνημα, που μόλις λίγα χρόνια πριν (το 1979) έριχνε τον ν. 815 και μαζί του το τελευταίο χτύπημα στην παραπέουσα κυβέρνηση της δεξιάς, στέκεται αμήχανο μπροστά στην επέλαση της δεξιάς φοιτητικής παράταξης, η οποία παλιότερα δεν μπορούσε καλά – καλά να συγκροτηθεί μέσα στους φοιτητικούς συλλόγους.
Βέβαια, πέρα από τη διεθνή συγκυρία, η ευθύνη για τη διάλυση των φοιτητικών συλλόγων και την αμαχητί παράδοσή τους στη δεξία, δεν μπορεί να μην αφορά και τις πρακτικές παραταξιακής παρέμβασης και γραφειοκρατικής συγκρότησης που επέλεξαν οι περισσότερες από τις παρατάξεις της κοινοβουλευτικής και μη αριστεράς. Οι όποιες εναλλακτικές προσεγγίσεις της αυτονομίας των κοινωνικών χώρων και των φοιτητικών συλλόγων που προτάθηκαν μέσα από τις αριστερές συσπειρώσεις και άλλα ανεξάρτητα αριστερά σχήματα, δεν ήταν προφανώς αρκετά για να ακυρώσουν αυτή την πορεία.
Μύρισε θυμάρι και βασιλικός…
Το 1975, συγκροτείται στην Αθήνα η ΔΑΠ (Δημοκρατική Ανανεωτική Πρωτοπορία) και στη Θεσσαλονίκη η ΝΔΦΚ (Νέα Δημοκρατική Φοιτητική Κίνηση). Ένα χρόνο μετά οι δύο παρατάξεις συγχωνεύονται σε μία, πανελλαδικής εμβέλειας, τη ΔΑΠ-ΝΔΦΚ, η οποία εκπροσωπείται για πρώτη φορά στο Κ.Σ. της πρώτης μεταδικτατορικής ΕΦΕΕ. Μετά το 1981, η ΔΑΠ-ΝΔΦΚ αρχίζει να αυξάνει σταδιακά τα ποσοστά της, ενώ αντίστοιχα η τότε πρώτη ΠΑΣΠ και η ΠΚΣ αρχίζουν να πέφτουν.
Μέχρι τις εκλογές του 1985 οι τρεις παρατάξεις είναι πια ουσιαστικά ισοδύναμες. Έτσι, οι εκλογές αυτές, ενόψει και των εθνικών που αναμενόταν σε δύο μήνες, αποκτούσαν κορυφαίο πολιτικό ενδιαφέρον.
Στις 2 Μάρτη, η εφημερίδα «Μακεδονία» (προσκείμενη παραδοσιακά στη Δεξία), γράφει με προφανή προσμονή:
«Τα αποτελέσματα και οι αυξομειώσεις της δύναμης κάθε φοιτητικής παράταξης και κατά συνέπεια πολιτικής νεολαίας, θ’ αποτελέσουν αναμφίβολα ένα αδιάψευστο γκάλοπ για τις πολιτικές συμπάθειες της σπουδάζουσαν νεολαίας. Ιδιαίτερη σημασία προσδίδουν, εξάλλου, στις εκλογικές αυτές διαδικασίες, οι πλούσιες πολιτικές εξελίξεις που θα σημαδέψουν τη φετινή άνοιξη, όπως η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας και οι πιθανολογούμενες για το Μάη βουλευτικές εκλογές.»
Την επόμενη των εκλογών, και ενώ τα αποτελέσματα δεν είναι ακόμα σαφή, η «Μακεδονία» αναφέρει:
«Συνεχίστηκε και φέτος η ανοδική πορεία της παράταξης της «Νέας Δημοκρατίας» ΔΑΠ-ΝΔΦΚ σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα των χθεσινών οιτητικών εκλογών στο Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο. Σχεδόν ισοβαθμούν οι παρατάξεις του ΠΑΣΟΚ (ΠΑΣΠ) και του ΚΚΕ. (…)
Στην τέταρτη θέση παραμένει σταθερά σε όλα τα ΑΕΙ η παράταξη του ΚΚΕ ες. «Δημοκρατικός Αγώνας» – «Δημοκρατική Ενότητα» που απέχει πολύ όμως από τη δύναμη των τριών πρώτων παρατάξεων. Στην 5η θέση βρέθηκαν οι «Αριστερές Συσπειρώσεις» που πρόσκεινται στην ριζοσπαστική αριστερά. (…)
Η υπερβολικά φορτισμένη από πανό και συνθήματα ατμόσφαιρα στην πανεπιστημιούπολη Θεσσαλονίκης και στη βιομηχανική σχολή ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των χθεσινών έντονα κομματικοποιημένων φοιτητικών εκλογών. (…) Μαχητική ήταν η θέση και αθρόα η προσέλευση των πρωτοετών και δευτεροετών φοιτητών που πρόσκεινται στην ΔΑΠ-ΝΔΦΚ».
Σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα (εφ. «Μακεδονία» 22 Μάρτη 1985), στις φοιτητικές εκλογές ψήφισαν τελικά 84.000 περίπου φοιτητές και φοιτήτριες, 10.000 παραπάνω από την προηγούμενη χρονιά. Συνεχίστηκε η πτώση της ΠΚΣ κατά 2%, αλλά και η αύξηση της ΠΑΣΠ, που όμως υπερκαλύφθηκε σε πολλά πανεπιστήμια από αυτή της ΔΑΠ. Έτσι, στο Αριστοτέλειο η ΔΑΠ, η ΠΑΣΠ και η ΠΚΣ εμφανίζονται όλες γύρω στο 27%.
Η ιστορία που (δεν) τέλειωσε
Η πρώτη, ενστικτώδης, αντίδραση της φοιτητικής αριστέρας θα είναι μία πολύ «θυμωμένη» νυχτερινή πορεία, το βράδυ των εκλογών, στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Την επόμενη μέρα μάλιστα η Μακεδονία θα μιλά για «ζημιές 15.000.000 δρχ» οι οποίες προκλήθηκαν «από τους αναρχικούς που αναστάτωσαν το κέντρο της πρωτεύουσας χωρίς κανένα λόγο, λίγο μετά το κλείσιμο των καλπών στις φοιτητικές εκλογές».
Η πανελλαδική ωστόσο άνοδος της δεξιάς θα συνεχιστεί, και το 1987 θα πάρει επίσημα και πανελλαδικά την πρώτη θέση, με ποσοστό περίπου 27%. Το ζενίθ θα το πιάσει μετά το σιχαμένο ’89, αγγίζοντας –σύμφωνα με τα δικά της αποτελέσματα- το 47%.
Από τη στιγμή που πήρε την ηγεμονία, η πολιτική της κυριαρχία επεκτάθηκε και κατοχυρώθηκε με κάθε λογής νόμιμο ή παράνομο τρόπο: νοθείες, απειλές, δωροδοκίες, πάρτυ, εκδρομές κοκ. Έτσι, μετά από διάφορα σκαμπανεβάσματα το 2004 αγγίζει πάλι το 41,5%. Από εκεί και μετά, μέχρι το 2010, θα ακολουθήσει μία ήπια πτώση, που θα τη φέρει κοντά στο 35%. Την ίδια περίοδο, η ΠΑΣΠ κινείται κοντά στο 25%, η ΠΚΣ στο 15%, τα ΕΑΑΚ στο 10%, και η Αριστερή Ενότητα γύρω στο 6%. Αθροιστικά (αν αυτό βέβαια έχει κάποιο νόημα), αριστέρα και ΔΑΠ έχουν πια περίπου την ίδια εκλογική δύναμη.
Και η ιστορία, που τελικά όπως φαίνεται δεν τέλειωσε το ’89, συνεχίζεται. Αναμένουμε με ενδιαφέρον λοιπόν τα αποτελέσματα των φετινών εκλογών, όχι γιατί, όπως έλεγε τότε η Μακεδονία, είναι ένα «έγκυρο γκάλοπ», αλλά γιατί είναι μία πιθανή ένδειξη για το επίπεδο της εναπομείνουσας κοινωνικής συναίνεσης γύρω από τα κόμματα του μνημονίου και –αντίστροφα- τις δυνατότητες των κοινωνικών αντιστάσεων στον κρίσιμο χώρο των φοιτητικών συλλόγων.