Είναι γνωστό ότι από το 1915 η Θεσσαλονίκη είχε μπει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και η Ελλάδα ήταν ακόμη ουδέτερη. Η αποβίβαση των στρατευμάτων της Αντάντ μετά την αποτυχημένη εκστρατεία της Καλλίπολης δημιούργησε ένα νέο μέτωπο καθώς και μια ιδιόμορφη κατάσταση στην πόλη. Μέρος αυτής της κατάστασης ήταν και οι γερμανικοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί στους οποίους έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενο σημείωμα τους Αφιερώματος στο 2012.[1]
Ανάμεσα σ’ αυτές τις αεροπορικές επιδρομές σίγουρα ξεχωρίζει αυτή της 22.4.1916 (παλιό ημερολόγιο, 5.5 με το νέο). Όχι γιατί ήταν ιδιαίτερα φονική ή καταστρεπτική, αλλά γιατί ήταν μάλλον η πιο εντυπωσιακή καθώς εναντίον της Θεσσαλονίκης στράφηκε ένα αερόπλοιο. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ζέππελιν προσπάθησε να βομβαρδίσει την πόλη. Από τη βάση αεροπλοίων στο Τέμεσβαρ της Ουγγαρίας (σημερινή Τιμισοάρα στη Ρουμανία) ξεκίνησε επανειλημμένα το ζέππελιν LZ 81αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να φτάσει ως τον στόχο του. Έτσι αντικαταστάθηκε από το LZ 85 που είχε προηγούμενη δράση στο ανατολικό μέτωπο (είχε βομβαρδίσει το Νούναμπουργκ, σημ. Νταουγκάβπιλς, και τη Ρίγα στη Λετονία, καθώς και το Μινσκ στη Λευκορωσία). Το συγκεκριμένο αερόπλοιο επιτέθηκε εναντίον της Θεσσαλονίκης με δύο τόνους βομβών στις 31.1.1916 (ν.η.). Επέστρεψε στις 17.3 αλλά χτυπήθηκε από αντιαεροπορικά πυρά και επέστρεψε με βλάβες στη Σόφια.[2]
Η τρίτη φορά ήταν και η φαρμακερή καθώς εντοπίστηκε από τους προβολείς της αντιαεροπορικής άμυνας που υπήρχαν στους λόφους γύρω από την πόλη, καθώς κι από τους αντίστοιχους των πολλών πολεμικών πλοίων που ναυλουχούσαν στον Θερμαϊκό. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του G.E. Willis (μέλους του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος) στο έργο του «Salonika Memories 1915-1919», ήταν να δεχθεί τα πυρά του βρετανικού πολεμικού «Αγαμέμνων», αρχικά, και κατόπιν άλλων πολεμικών πλοίων.[2] Αυτή, βέβαια, ήταν η αγγλική εκδοχή των γεγονότων, καθώς υπάρχει και η γαλλική, σύμφωνα με την οποία το αερόπλοιο χτυπήθηκε από γαλλικά πυρά.[3]
Σε κάθε περίπτωση το ζέππελιν τυλίχθηκε στις φλόγες και σαν ένα τεράστιο πυροτέχνημα κατέπεσε στην Παλιομάνα, στην περιοχή του Δέλτα του Αξιού. Σύμφωνα με πληροφορίες της εποχής δύο μέλη του πληρώματός του σκοτώθηκαν. Πάντως δώδεκα συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τον γαλλικό στρατό. Μια βδομάδα αργότερα στάλθηκαν με πλοίο στη Γαλλία. Το ίδιο το αερόπλοιο –για την ακρίβεια ο σκελετός του μιας και το ύφασμα καταστράφηκε ολοσχερώς– μεταφέρθηκε, συναρμολογήθηκε και εκτέθηκε μπροστά στον Λευκό Πύργο. Κατόπιν πουλήθηκε σε εργολάβους, οι οποίοι έφτιαξαν κοσμήματα ή σουβενίρ από το ελαφρύ αλλά κι ανθεκτικό μεταλλικό υλικό κατασκευής του αερόπλοιου, το οποίο ήταν μάλλον πρωτόγνωρο για την πλειοψηφία των Θεσσαλονικέων.[4] Τώρα, βέβαια, το αλουμίνιο είναι κάτι ιδιαίτερα συνηθισμένο, αν και εξακολουθεί να παραμένει αρκετά «πολύτιμο» για τους πλανόδιους συλλέκτες σκραπ που έχουν ιδιαίτερα αυξηθεί λόγω της κρίσης και των μνημονιακών μέτρων.
Παραπομπές:
[1] http://calendar.alterthess.gr/content/αεροπορική-επιδρομή-εναντίον-της-θεσσαλονίκης-1917.
[2] http://www.lolly.freeserve.co.uk/lz85.htm.
[3] Γιάννης Γκλαρνέτατζης, «Γερμανικά αεροπλάνα πάνω από τη Θεσσαλονίκη στο μεγάλο πόλεμο», Χίλια Δέντρα, Νο 1, Μάιος 1999, σ. 18.
[4] Κώστας Τομανάς, Χρονικό της Θεσσαλονίκης (1875-1920), Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1995, σ. 216.
[5] Γ. Γκλαρνέτατζης, «Γερμανικά αεροπλάνα …», Χίλια Δέντρα, ό.π., σ. 18· Κ. Τομανάς, Χρονικό της Θεσσαλονίκης (1875-1920), ό.π., σ. 216.