Μέσα στο πλαίσιο της συζήτησης για το 3ο Μνημόνιο και τους τρόπους λείανσής (sic) του, καθώς και της σχετικής με το περίφημο «παράλληλο πρόγραμμα» -κάτι σαν το παράλληλο σύμπαν, με το οποίο ως γνωστόν είναι ανθρωπίνως αδύνατη η επικοινωνία- νομίζω πως έχει σημασία να επαναλάβουμε μια σειρά από σκέψεις.
Σκέψεις αυτονόητες και απλοϊκές, στις οποίες αιδημόνως οι της κυβέρνησης απαξιούν να απαντήσουν. Ίσως βέβαια απαξιούν, ακριβώς επειδή είναι απλοϊκές και, ως τέτοιες, αδυνατούν να συλλάβουν την πολυπλοκότητα «της ερήμου του πραγματικού», την οποία μόνο όταν «δίνεις τη μάχη από μέσα» μπορείς να αντιληφθείς –αλλιώς είσαι καταδικασμένος στις ευκολίες του αριστερισμού.
Ελλείψει απάντησης, ωστόσο, εγώ θα επιμείνω προσδοκώντας, από όσους πιστεύουν αυτά που λένε, κάποιο σχετικό σχόλιο, έστω.
Θα συνεχίσω, λοιπόν, να ισχυρίζομαι πως η συμφωνία για το 3ο Μνημόνιο αποτελεί σημείο-τομή για την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ιστορία της Ελλάδας.
Οι διαλυτικές επιπτώσεις στον ΣΥΡΙΖΑ υπήρξαν ένας πρώτος δείκτης της σημασίας αυτής της τομής. Η αποχώρηση μεγάλου αριθμού από τα ενεργότερα μέλη του κόμματος, η ολοκληρωτική, στην πραγματικότητα, απομάκρυνση της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ, η παραίτηση του ίδιου του Γραμματέα, του Τάσου Κορωνάκη, μαζί με τη διάσπαση που σηματοδότησε η ίδρυση της ΛΑΕ, προδιαγράφει, κατά τη γνώμη μου, μια εξέλιξη χωρίς επιστροφή.
Και αυτό ισχύει με δεδομένο το θριαμβικό για τον Αλέξη Τσίπρα εκλογικό αποτέλεσμα της 20ής Σεπτεμβρίου.
Το οποίο, ίσως, πολύ σύντομα, αποδειχτεί ένα από εκείνα τα καπρίτσια της ιστορίας, που τόσο εύστοχα είχε επισημάνει ο Χέγκελ: η πονηρία της ιστορίας, η διαλεκτική της, ανεξιχνίαστη συγχρονικά, αλλά τόσο προφανής εκ των υστέρων, που παράγει αποτελέσματα ανεξάρτητα από τις προθέσεις, τους σχεδιασμούς, τις λύπες και τους θριάμβους των «πρωταγωνιστών» της.
Σε τι, όμως, βασίζω την άποψή μου πως το Μνημόνιο του Αυγούστου θα αποδειχτεί τομή στην ελληνική ιστορία; Και γιατί θεωρώ πως η εξέλιξη, που έχει τροχιοδρομηθεί, είναι χωρίς επιστροφή;
Ξεκινώντας από το δεύτερο, νομίζω πως το κύριο στοιχείο είναι πως δεν υπάρχει πλέον στοιχειώδες πολιτικό υποκείμενο, το οποίο θα μπορούσε να επιχειρήσει μια αναστροφή πορείας. Ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα διεθνώς εγχειρήματα ριζοσπαστικής ανανέωσης της Αριστεράς. Δεν πρόλαβε, όμως, να ολοκληρώσει την πορεία του σε ό,τι αφορά την θεσμική του συγκρότηση και τη δημοκρατική του –με την αριστερή έννοια του όρου, και υπάρχει αριστερή έννοια- λειτουργία. Εμποδίστηκε αυτή η πορεία από πολλά, αλλά ας γίνει άλλοτε αυτή η συζήτηση.
Το θέμα είναι –και οι «εναπομείναντες» το ξέρουν καλά- πως το κόμμα των μελών είναι πια απαγορευμένη και φρούδα ιδέα. Ο «κοινωνικός ΣΥΡΙΖΑ», προσφιλές θέμα στο αρχηγικό περιβάλλον εδώ και καιρό, σηματοδοτεί μια κίνηση απομάκρυνσης από το μοντέλο του μαζικού αριστερού κόμματος, σε αδιαμεσολάβητες μορφές, που συνδέουν το βασικό κυβερνητικό απαράτ (sic) απευθείας –τηλεοπτικώς, ή κάτι σχετικό- με την εκλογική «μάζα».
Γι’ αυτό και αναγκαστικά, πλέον, λέγονται πράγματα ανακριβή έως ασυνάρτητα.
Με χαρακτηριστικότερο όλων την αντιμετώπιση του Μνημονίου 3, το οποίο για την κυβέρνηση, ως γνωστόν, είναι «συμφωνία» και μπορεί να αντιμετωπιστεί διαμέσου των «ρωγμών» και των «διακένων» του. Άλλωστε, ήδη από την πρώτη περίοδο Βαρουφάκη είχε αναπτυχθεί η κυβερνητική θεωρία περί του κατά 70% «καλού» μνημονίου.
Μόνο που η συνολική ανάλυση των πραγμάτων, όπως διατυπώθηκε στα χρόνια της κρίσης και ακόμη δεν έχει ρητά αναιρεθεί, δεν είναι συμβατή με τη σημερινή στάση. Πράγμα που κάνει δύσκολα εξηγήσιμη και την, τόσο πολύ προωθούμενη πρόσφατα, απόρριψη της αντίθεσης «μνημόνιο –αντιμνημόνιο».
Εξηγούμαι. Για τον ΣΥΡΙΖΑ το μνημόνιο δεν υπήρξε εσφαλμένη πολιτική, ανορθολογική πρακτική κτό. Για τον ΣΥΡΙΖΑ το Μνημόνιο ήταν Καθεστώς. Με όλο το βάρος που έχει η λέξη. Όπως το έλεγε ο Τσίπρας το Μάιο του 2015: «Το Μνημόνιο δεν ήταν απλώς ένα οικονομικό λάθος, ένα κακό πρόγραμμα, μια παραδρομή. Το Μνημόνιο ήταν η συνειδητή επιλογή να φορτωθούν τα βάρη της οικονομικής κρίσης […] στις πλάτες των μισθωτών, των συνταξιούχων, […]». Και των άνεργων, των νέων, των γυναικών, όλων των διαχρονικά εκμεταλλευόμενων και καταπιεσμένων.
Αυτό ήταν το Μνημόνιο. Και δεν βλέπω το λόγο που έπαψε να είναι τέτοιο. Ένα και αδιαίρετο, αν και τρισυπόστατο και τριπρόσωπο, καθεστώς επιβολής των πιο άγριων προσδοκιών και προθέσεων των εκμεταλλευτριών τάξεων πάνω στις κατώτερες.
Όποιος δεν βλέπει το Καθεστώς, αλλά ασχολείται με «ρωγμές» και «διάκενα» προς αξιοποίηση, συνειδητά ή όχι, δεν κάνει άλλο από το να το προστατεύει –και εν τέλει να το θεμιτοποιεί. Έτσι που αντί για την, ορθολογικά επιβεβλημένη βάσει της προηγούμενης ανάλυσης, κατάργησή του να παλεύει (sic) για τον εξανθρωπισμό του.
Εμπρός, λοιπόν, για ένα Μνημόνιο με ανθρώπινο πρόσωπο.
Που σημαίνει πως τα διάφορα «ταξικά» που εκπέμπονται ένθεν κακείθεν είναι, ανεξαρτήτως προθέσεων, δεόντως ξεκαρφωτικά.
Και αυτό, άλλωστε, το είχε πει ο Βαρουφάκης ήδη από τον Απρίλιο: «Εν έτει 2015, μετά από πέντε χρόνια καταστροφικής ύφεσης όπου όλοι είναι θύματα, σε τελική ανάλυση, ελάχιστοι είναι οι επιτήδειοι […] Η εποχή στην οποία μια κυβέρνηση της αριστεράς ήταν εξ ορισμού αντίθετη με τον χώρο της επιχειρηματικότητας έχει παρέλθει. Αν φτάσουμε σε ένα σημείο όπου θα αναπτυσσόμαστε, τότε μπορεί να ξαναρχίσουμε να μιλάμε για συγκρουόμενα συμφέροντα εργασίας και κεφαλαίου. Σήμερα είμαστε μαζί».
Το γεγονός πως τέτοιες απόψεις κυριάρχησαν στην πρώτη κυβέρνηση εξηγεί, καλύτερα από ο,τιδήποτε άλλο, γιατί φτάσαμε εκεί που φτάσαμε.
Το δεδομένο πως ενισχύονται έντονα στη δεύτερη, για την οποία τα επίδικα αφορούν τα «παλιά» και τα «νέα», τα «μπροστά» και τα «πίσω», είναι, σε συνδυασμό με την κομματική διάλυση, που οριστικοποιεί την τομή με τον –όχι και πολύ πάλαι ποτέ- ριζοσπαστικό ΣΥΡΙΖΑ.
Και αυτή η τομή είναι, νομίζω, ιστορικής σημασίας ευρύτερα για την ελληνική κοινωνία.