Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕMΕΣ προβάλλουν στα πλαίσια του αφιερώματός τους Καλημέρα Νύχτα τη Δευτέρα 22 Ιανουαρίου στις 21:00 στην αίθουσα ΒΑΚΟΥΡΑ 1 (Ιωάννου Μιχαήλ 8, τηλ. 2310233665) το αριστουργηματικό δράμα του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν Το αυγό του φιδιού (Σουηδία, 1977, έγχρωμη, 119’). Παίζουν: Λιβ Ούλμαν, Ντέιβιντ Κάρανταϊν, Γκερτ Φρέμπε, Χάιντς Μπένετ.
Θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ στους θεατές θα διανεμηθεί έντυπη ανάλυση του Ρεϊμόν Λεφέβρ. Στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.
Το προς συζήτηση θέμα στο μάθημα για τον κινηματογράφο θα είναι: Οι ταινίες για τα ναζιστικά πειράματα.
Στη Γερμανία του μεσοπολέμου, ένας ακροβάτης προσπαθεί να ανακαλύψει την αλήθεια για τη δολοφονία του αδερφού του.
Η ανάλυση που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:
«Βερολίνο από το Σάββατο 3 Νοεμβρίου έως την Κυριακή 11 Νοεμβρίου 1923. Ο Άμπελ Ρόζενμπεργκ, επιστρέφοντας στην οικογενειακή πανσιόν όπου μένει, διαπιστώνει την αυτοκτονία του αδελφού του Μαξ, τέως ακροβάτη, όπως κι ο ίδιος. Έπειτα από μια ανάκριση στο αστυνομικό τμήμα, πηγαίνει στο καμπαρέ Το γαλάζιο μουλάρι για να βρει την κουνιάδα του Μανουέλα και να της αναγγείλει το θάνατο του Μαξ. Τον καλούν για αναγνώριση στο νεκροτομείο όπου του δέιχνουν πολλά πτώματα. Γνώριζε όλα αυτά τα θύματα που ο θάνατός τους παραμένει μυστηριώδης. Ο επιθεωρητής Μπάουερ κατευθύνει επιδέξια τις υποψίες στον παλιό ακροβάτη. Η Μανουέλα τον βγάζει από τη φυλακή και τον πηγαίνει στο Γαλάζιο Μουλάρι. Εκεί τους περιμένει ο Χανς Βέργκερους που παρέχει στο ζευγάρι ένα μικρό διαμέρισμα στο κτίριο της κλινικής Αγία Άννα. Ο Άμπελ βρίσκει δουλειά στα αρχεία και η Άννα προσλαμβάνεται σαν πλύστρα. Οι ναζί σκορπούν τον τρόμο. Ο ιδιοκτήτης του καμπαρέ δολοφονείται. Τα αρχεία που φυλάει ο Άμπελ εξάπτουν την περιέργειά του. Πρόκειται για παράξενα πειράματα που γίνονται πάνω σε ανθρώπους από τον επιστήμονα Βέργκερους. Βρίσκοντας νεκρή τη Μανουέλα, ο Άμπελ σπάζει έναν καθρέφτη και ανακαλύπτει μια κάμερα που καταγράφει όλες τις κινήσεις του. Ο Βέργκερους οδηγούσε τα “πειραματόζωά” του στην τρέλα και την αυτοκτονία. Πριν φτάσει η αστυνομία, ο εγκληματίας επιστήμονας καταπίνει μια κάψουλα κυανίου. Στο Μόναχο, το πραξικόπημα του Χίτλερ αποτυγχάνει. Ο Άμπελ παίρνει την άδεια να εγκαταλείψει τη Γερμανία για να πάει στην Ελβετία. Στο δρόμο για το σταθμό, πηδά έξω από το αυτοκίνητο. Τι απέγινε; Γυρίζοντας την ταινία στο Μόναχο, όπου αυτοεξορίστηκε, ο Μπέργκμαν εγκαταλείπει την εσωτερικιστική αισθητική του κοντινού πλάνου και επιστρέφει στον εξπρεσιονισμό των πρώτων έργων του. Για να κάνει την ταινία όσο το δυνατόν ρεαλιστική, ο Μπέργκμαν αποκαθιστά με απόλυτη ακρίβεια τους δρόμους του Βερολίνου όπως ήταν το Νοέμβριο του 1923. Έτσι ξαναστήνει τρεις βερολινέζικες συνοικίες με βάση τα σχέδια που βρέθηκαν σε μια βερολινέζικη εφημερίδα της εποχής. Ο παραγωγός Ντίνο ντε Λαουρέντις του παραχώρησε ένα μεγάλο προϋπολογισμό: 45 ηθοποιούς, 3.000 κομπάρσους, 16 βδομάδες γυρισμάτων, καθώς και τη συνεργασία του καλλιτεχνικού διευθυντή Χανς Ζεχετμπάουερ, που βραβεύτηκε με Όσκαρ για το Καμπαρέ. Ο Μπέργκμαν ήξερε να αποδίδει τέλεια την ατμόσφαιρα μιας χώρας που βρίσκεται στα πρόθυρα της δυστυχίας. Στους θλιμμένους δρόμους μιας πρωτεύουσας που κυοφορεί μαύρες σβάστικες και εγκληματίες επιστήμονες, το δηλητήριο διαχέεται στον αέρα που ανασαίνεις. Από’κει και πέρα η ψυχολογική πλοκή εξαρτάται απόλυτα από τη ρεαλιστική αναφορά στο έτος 1923. Παρασυρμένοι από τα γεγονότα οι ήρωες καταφεύγουν στο άδυτο των ψευδαισθήσεων όπως είναι το καμπαρέ, ή άλλοτε χάνονται σ’ένα πλήθος από εξπρεσιονιστικούς λαβυρίνθους, διαδρόμους χωρίς διέξοδο, γωνίες ή μυστικά παρατηρητήρια που οι τρόποι χρήσης τους είναι γνωστοί μόνο στο Βέργκερους, τον προφήτη των εγκληματιών της νέας τάξης. Αυτός ο απειλητικός νέος Μαμπούζε προφέρει τη φράση-κλειδί όλης της ταινίας: “Είναι σαν το αυγό του φιδιού, μέσα από το λεπτό κέλυφος, μπορείτε ήδη να διακρίνετε ένα φίδι”.»
ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟ «ΑΥΓΟ ΤΟΥ ΦΙΔΙΟΥ»
Εξάλλου, 10 λόγοι για να μη χάσετε το Αυγό του φιδιού είναι:
- Για το εκπληκτικό δίδυμο, που συνθέτει ένα τραγικό ζευγάρι, ενδεικτικό της μεγάλης απελπισίας του μεσοπολέμου.
- Για τον τρόπο που απεικονίζει ο Μπέργκμαν για ένα από τα πιο οπτικά «βρωμισμένα» ζευγάρια του κινηματογράφου, με τον «λερωμένο» τους ερωτισμό να φτάνει στον αισθησιασμό της φρίκης. Οι επιρροές από τον Παζολίνι είναι εμφανείς.
- Για την φανταστική στην κυριολεξία φωτογραφία του Σβεν Νίκβιστ που αποτυπώνει λεπτές αποχρώσεις και καταστάσεις.
- Για τα ντεκόρ που ανασυνθέτουν την εποχή, για τα οποία δαπανήθηκαν πολλά, και για τις υπόλοιπες κατασκευαστικές αξίες.
- Για το καταπληκτικό και μοναδικό αισθητικό σχήμα που αξιοποιεί ο Μπέργκμαν: Ο μεσοπόλεμος στη Γερμανία απεικονίζεται ως μια παράξενη καταιγίδα που λιώνει ταυτότητες, αλλοιώνει πρόσωπα, ενώ αυτοί που θέλουν να διασωθούν, βρίσκουν καταφύγιο στην απρόσωπη μάζα και σκηνοθετούν το θάνατο τους. Από αυτή την άποψη, ο Μπέργκμαν συναντάει την προβληματική του γουέστερν σπαγγέτι.
- Για τις εξαιρετικές μεικτές τεχνικές που χρησιμοποιεί ο Μπέργκμαν σε μια παραγνωρισμένη ταινία, που είναι και από τις καλύτερες του: Συνδυάζει μελλοντολογικά στοιχεία, ευρήματα του φανταστικού κινηματογράφου, πολιτικές αναφορές, ενώ σκηνοθετεί και πλάνα-σεκάνς, αλλά και με γρήγορα ξεπετάγματα της κάμερας, και μοντάζ που κάνει χωροχρονικά άλματα, παραπέμποντας σαφώς στον Λανγκ (Μ) και τον Γκοντάρ (Αλφαβίλ).
- Γιατί από την ταινία παραλαμβάνουμε εξαιρετικά χρήσιμες και αποκαλυπτικές πληροφορίες για την κοινωνική και ιδεολογική ιστορία της Γερμανίας.
- Για τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις για τα φοβερά πειράματα επί των ανθρώπων, κάτι που θα γενικευτεί την εποχή του Χίτλερ.
- Για το εκπληκτικό ελλειπτικό φινάλε της ταινίας, που όμως δεν είναι αβανταδόρικο, αλλά εξυπηρετεί σπουδαίες κοινωνικές αναφορές, και ιδίως την αποβίβαση από τον ιστορικό χρόνο.
- Γιατί ως σύνολο η ταινία, λειτουργώντας διαχρονικά, μας δείχνει πως δημιουργούνται τα φασιστικά φαινόμενα.
Υ.Γ. Τη Δευτέρα 29 Ιανουαρίου στις 21:00 η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ προβάλλουν στα πλαίσια του ίδιου αφιερώματος το αριστουργηματικό πολιτικό δράμα του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι Ο Κομφορμίστας (1970).