Πρώην στρατόπεδα Θεσσαλονίκης: Eυκαιρία για πράσινο-ανάσα της πόλης ή μπίζνες με ακίνητα;

Δημοσιεύουμε την εισήγηση από την εκδήλωση με τίτλο «Ελεύθεροι δημόσιοι χώροι πρασίνου ή real estate as usual?» που διοργάνωσε η Δικτύωση Ριζοσπαστικής Αριστεράς την Τρίτη 18 Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη, με εισηγητές τους Γιάννη Γρηγοριάδη και Πέτρο Κακούρο.

Η ανάγκη για πράσινο …

Η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη με λιγότερο από 3 τ.μ. πράσινο ανά κάτοικο, μια από τις μικρότερες αναλογίες στην Ευρώπη, με υψηλότατα επίπεδα ρύπανσης, ιδιαίτερα σε μικροσωματίδια στο δυτικό της τμήμα. Αυτό συνέβη καθώς ο τρόπος ανάπτυξης της πόλης δεν επέτρεψε τη διάθεση επαρκών ελεύθερων χώρων πρασίνου και μάλιστα υψηλού που είναι αναγκαίο για τη διατήρηση της σωματικής και ψυχικής υγείας των κατοίκων, την ρύθμιση του αστικού μικροκλίματος, ακόμα και για τη διασφάλιση επαρκών χώρων συγκέντρωσης σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών, όπως οι σεισμοί.

Σήμερα, οι ελεύθεροι αδόμητοι χώροι εντός του αστικού ιστού που μπορούν να δεχθούν υψηλό πράσινο είναι ελάχιστοι με τους περισσότερους από αυτούς να είναι στρατόπεδα, κλειστά και σε λειτουργία (πλήρως ή μερικά). Τα περισσότερα και μεγαλύτερα βρίσκονται στην ιδιαίτερα περιβαλλοντικά υποβαθμισμένη Δυτική Θεσσαλονίκη. Οι διεκδικήσεις των τοπικών κοινωνιών αλλά και εξειδικευμένες μελέτες κατέληξαν στο ότι τα στρατόπεδα που βρίσκονται εντός και στις παρυφές του Πολεοδομικού Συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης πρέπει να διατεθούν αποκλειστικά στην ανάπτυξη υψηλού πρασίνου για να βελτιωθεί η αναλογία έκτασης πρασίνου ανά κάτοικο, αν και πάλι αυτή θα είναι πολύ χαμηλότερη του αποδεκτού (5 τ.μ./κάτοικο).Η ζωτική σημασία αυτής της τελευταίας και μοναδικής δυνατότητας, στοιχειώδους αναβάθμισης της υποβαθμισμένης ποιότητας ζωής, είναι αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα για την κοινωνία της Θεσσαλονίκης.

Έχοντας υπόψη αυτά πλήθος συλλογικοτήτων αλλά και κάποιοι δήμοι υιοθέτησαν μετά το 2013 μια σειρά σχετικών αιτημάτων με σκοπό τη μετατροπή των στρατοπέδων που βρίσκονται εντός του ΠΣ. Θεσσαλονίκης σε ελεύθερους, δημόσιους κοινόχρηστους χώρους υψηλού πρασίνου.

Αυτά είναι:

1. Η κατάργηση του Ν. 2745/1999 (Νόμος Τσοχατζόπουλου) περί οικιστικής ανάπλασής τους, σύμφωνα με τις διατάξεις του οποίου, ένα μεγάλο μέρος της έκτασής τους αποδίδεται προς εξυπηρέτηση οικιστικών αναγκών του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων, καθώς και το οριστικό πάγωμα συμφωνιών που προσπάθησαν να δημιουργήσουν τετελεσμένα και να δεσμεύσουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
2. Το χαρακτηρισμό των πρώην στρατοπέδων με προεδρικά διατάγματα ως κοινόχρηστων χώρων υψηλού πρασίνου.
3. Τα εντός των στρατοπέδων αξιόλογα κτήρια να χαρακτηριστούν ως ιστορικά μνημεία τα οποία αφού συντηρηθούν, να αποδοθούν για ήπιες κοινωφελείς χρήσεις.
4. Η αναστροφή της μεταβίβασης των στρατοπέδων Μεγ. Αλεξάνδρου και Παπακυριαζή στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ).
5. Την απόδοση της ιδιοκτησίας των πρώην στρατοπέδων στους Δήμους στους οποίους ανήκουν γεωγραφικά χωρίς την ένταξή τους σε οποιαδήποτε σχέδιο αξιοποίησής που περιλαμβάνει νέες οικοδομές κάθε τύπου. Τυχόν εγκεκριμένες πολεοδομήσεις μέσω ΓΠΣ κ.λπ. καταργούνται. 
6. Τη σύσταση δημόσιου μητροπολιτικού φορέα, με τη συμμετοχή  της τοπικής αυτοδιοίκησης, υπεύθυνου για την ανάδειξη και τη διαχείριση τους ως χώρων κοινόχρηστου πράσινου υπερτοπικής σημασίας με την ανάλογη χρηματοδότηση.
7. Την θεσμοθέτηση «Τράπεζας Γης» προκειμένου  να απαλλαγούν οι δήμοι  από το βραχνά της άρσης των απαλλοτριώσεων και των δυσβάσταχτων αποζημιώσεων που τις συνοδεύουν προκειμένου να ανακτήσουν τμήματα στρατοπέδων ή άλλων ελεύθερων

χώρων.

… η κατάσταση έως το τις αρχές του 2015…

Η παρέμβαση αυτή ξεκίνησε το 2012-13 καθώς παρά το ώριμο των αιτημάτων από τους κατοίκους και τους δήμους, δεν υπήρχε καμία πρόοδος. Αντίθετα, το κτηριακό τους απόθεμα ρήμαζε, ενώ είχαν αρχίσει να διατυπώνονται φόβοι ότι θα καταλήξουν στα χέρια ιδιωτικών συμφερόντων. Οι φόβοι αυτοί πήραν σάρκα και οστά όταν το 2013, πρώτα σε όλη την Ελλάδα, τα στρατόπεδα Μεγάλου Αλεξάνδρου και Παπακυριαζή στα σύνορα των δήμων Αμπελοκήπων-Μενεμένης και Ευόσμου Κορδελιού πέρασαν στο ΤΑΙΠΕΔ. Ταυτόχρονα έγιναν γνωστές οι προσπάθειες του Δήμου Παύλου Μελά να έρθει σε συμφωνία με το Υπ.Εθν.Άμυνας για να μοιράσουν τα ιμάτια του Στρ. Παύλου Μελά, με μεσίτη την Μητρόπολή Νεάπολης-Σταυρούπολης. Από την άλλη στο Στρ. Κόδρα υπήρχαν πολλές εκκρεμότητες, ενώ υπήρχε ήδη η πείρα της κάκιστης διαχείρισης του Στρ. Στρεμπενιώτη στη Νεάπολη όπου το πράσινο ήταν ελάχιστο και του Στρ. Τσιρογιάννη στο οποίο χτίστηκε το νέο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης.

Με άλλα λόγια στο ήδη προβληματικό καθεστώς που είχε δημιουργήσει ο Ν. 2745/99 που ψηφίστηκε επί υπουργίας Τσοχατζόπουλου για την αξιοποίηση των στρατοπέδων, ήρθε να προστεθούν η απειλή της ιδιωτικοποίησης μέσω του ΤΑΙΠΕΔ. Είναι σκόπιμο να σταθούμε στον νόμο Τσοχατζόπουλου, γιατί αυτός εισήγαγε τη λογική ότι τα στρατόπεδα αποτελούν ιδιωτική περιουσία των Ε.Δ. που μπορούν να τη διαχειριστούν κυριολεκτικά όπως θέλουν. Ο νόμος αυτός από περιβαλλοντική άποψη αδιαφορούσε απολύτως  για τις ανάγκες της κοινωνίας σε ελεύθερους χώρους πρασίνου μέσα στις πόλεις, τη στιγμή που ήταν γνωστό ότι η πλειονότητα των στρατοπέδων αυτών βρίσκονταν σε πυκνοδομημένες περιοχές. Ο νόμος επέτρεπε την παραχώρηση των στρατοπέδων υπό τον όρο ένα μέρος τους να δινόταν για πολεοδόμηση, υποτίθεται υπέρ των στρατιωτικών και για να υπάρξουν έσοδα για την κάλυψη του κόστους μετακίνησης των στρατιωτικών μονάδων. Αντιμετώπιζε αυτές τις εκτάσεις ως οικόπεδα που μπορούσαν, με προνομιακούς μάλιστα όρους, να μπουν στην αγορά γης δίνοντας κέρδη στους εργολάβους που θα τους έχτιζαν και κάποια οφέλη στο προσωπικό των Ε.Δ.

Εδώ φτάνει κανείς στο άλλο κρίσιμο ζήτημα που άνοιξε ο νόμος αυτός από τη σκοπιά του κοινωνικού και δημοκρατικού ελέγχου των χρήσεων της δημόσιας γης. Αυτό είναι ότι οι Ε.Δ. και το προσωπικό τους αντιμετωπίζονταν ως μια ξεχωριστή προνομιούχα κοινωνική κατηγορία στην οποία απονέμεται το δικαίωμα να διαχειρίζεται δημόσια περιουσία που τους διατέθηκε για την άμυνα της χώρας σαν ιδιωτική, παραχωρώντας και κάποιο κομμάτι στην Τ.Α. εν είδη αριστοκρατικής εύνοιας προς τους υπηκόους.

…και οι μπίζνες Καμμένου

Η κυβερνητική αλλαγή του 2015 δεν έφερε καμία ουσιαστική αλλαγή στο συγκεκριμένο θέμα . Κυριάρχησαν η λογική “μην πειράξουμε το ΤΑΙΠΕΔ στην ευαίσθητη φάση των διαπραγματεύσεων”, η εμφανώς εχθρική στάση του νέου υπουργού Άμυνας να αλλάξει πολιτική στο θέμα των στρατοπέδων και η συνεχιζόμενη αφασία του Υπουργείου Περιβάλλοντος να παρέμβει με θετικό τρόπο στα κρίσιμα ζητήματα του χωροταξικού-πολεοδομικού σχεδιασμού του ΠΣΘ και να τα ρυθμίσει αποφασιστικά , όπως π.χ. η ψήφιση του Ρυθμιστικού της Θεσσαλονίκης.

Οι μήνες περνούν με τις χειμαρρώδεις πολιτικές εξελίξεις. Ώσπου στις 28 Μαρτίου 2016 και χωρίς να έχει υπάρξει κάποια σχετική δημοσιότητα, αναρτήθηκε για δημόσια διαβούλευση σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας στο οποίο, μεταξύ πληθώρας θεμάτων του προσωπικού των Ε.Δ., περιλαμβάνεται η δημιουργία μιας νέας υπηρεσίας στο ΥΕΘΑ η οποία έχει σαν σκοπό την αξιοποίηση των ακινήτων ιδιοκτησίας των διαφόρων νομικών προσώπων που εποπτεύονται από το ΥΕΘΑ «προς όφελος των Ενόπλων Δυνάμεων και των στελεχών τους». Σε 37 δις Ευρώ προϋπολογίζει ο κ. Καμένος τα έσοδα από την Υπηρεσία Αξιοποίησης της Ακίνητης Περιουσίας των Ενόπλων Δυνάμεων. Από τη μελέτη των σχετικών άρθρων (9-16) προκύπτει ότι ο κ. Καμένος σχεδίασε ένα στρατιωτικό Τ.Α.Ι.Π.Ε.Δ. ελεγχόμενο αποκλειστικά από τον ίδιο που μπορεί να οδηγήσει σημαντικά ακίνητα του ελληνικού δημοσίου στα χέρια ιδιωτών, αδιαφορώντας για τις ανάγκες της κοινωνίας, ιδιαίτερα δε των κατοίκων των μεγάλων αστικών κέντρων. Ο νόμος τελικά ψηφίστηκε στις 27-7-2016 (Ν. 4407 «Ρύθμιση θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και άλλες διατάξεις», ΦΕΚ 134 Α’).

Το σημείο του νέου νόμου που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι οι προβλέψεις που αφορούν το μέλλον των ακινήτων -ουσιαστικά των πρώην στρατοπέδων- τα οποία μπορούν να αποτελέσουν χώρους πρασίνου με πιθανότερους ενδιαφερόμενους φορείς τους δήμους. Στην περίπτωση αυτή ο νόμος προβλέπει:

Άρθρο 10, παρ. 2.   2. Η ΥΠ.Α.Α.Π.Ε.Δ. επιλέγει τα ακίνητα, των οποίων η αξιοποίηση θα διενεργείται αποκλειστικά με εκμίσθωση κατόπιν χρηματικής ή άλλης αντιπαροχής αποτιμητής σε χρήμα. Οι συμβάσεις που συνάπτονται περιλαμβάνουν υποχρεωτικά ρήτρα αναπροσαρμογής του ύψους της αντιπαροχής ανά πενταετία, τουλάχιστον στο ύψος του δείκτη τιμών καταναλωτή.     Άρθρο 13: Αξιοποίηση ακινήτων από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης   Κατ’ εξαίρεση η ΥΠ.Α.Α.Π.Ε.Δ., μπορεί να συνομολογεί απευθείας με νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.), καθώς και με νομικά πρόσωπα που ανήκουν ή εποπτεύονται από αυτούς, τους όρους για την αξιοποίηση ακινήτων, που αναφέρονται στο άρθρο 10 και βρίσκονται στην περιοχή τους, χωρίς τη διαδικασία των παραγράφων 4 έως 12 του άρθρου 11, υπό τις εξής προϋποθέσεις: α) οι Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού ή τα νομικά πρόσωπα που ανήκουν ή εποπτεύονται από αυτούς υποβάλλουν πλήρες βιώσιμο επιχειρηματικό πλάνο και οικονομοτεχνική μελέτη με σαφές και δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, β) η συμφωνηθείσα αντιπαροχή αποτιμώμενη σε χρήμα δεν υπολείπεται του 5% της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου ή σε περίπτωση μη υπαγωγής στο αντικειμενικό σύστημα, του 5% επί της αξίας, όπως αυτή προσδιορίζεται νόμιμα από τη φορολογική αρχή, γ) η σχετική συμφωνία εγκρίνεται από το Σ.ΑΜ.

Με άλλα λόγια αν ένας δήμος ή μια ομάδα δήμων θέλουν να αξιοποιήσουν το πρώην στρατόπεδο της περιοχής τους για οποιαδήποτε χρήση, θα πρέπει να καταβάλλουν ενοίκιο για έκταση που διατέθηκε στο ΥΕΘΑ δωρεάν για την άμυνα της χώρας. Και για να εξασφαλισθεί η καταβολή του ενοικίου, θα πρέπει να υποβάλλουν “πλήρες βιώσιμο επιχειρηματικό πλάνο και οικονομοτεχνική μελέτη με σαφές και δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης“. Όπως είναι εύκολο να καταλάβει ο καθένας η μετατροπή ενός πρώην στρατοπέδου της σε πάρκο με πράσινο χωρίς επιχειρηματικές δραστηριότητες υψηλής έντασης δεν είναι οικονομικά βιώσιμο, με την υπόθεση ότι βιώσιμο θεωρείται ότι αποδίδει τουλάχιστον το 5%. Επιπλέον οι μνημονιακές fast track παρακαμπτήριες του χωροταξικού σχεδιασμού διαδικασίες, ΕΣΧΑΔΑ και ΕΣΧΑΣΕ, έρχονται να νομιμοποιήσουν την υφαρπαγή της δημόσιας γης.

Ο όρος αυτός, σε συνδυασμό με το επιβληθέν καθεστώς λιτότητας, την επικράτηση νεοφιλελεύθερων-ανταποδοτικών  πολιτικών για τα συλλογικά αγαθά, υποχρεώνει ουσιαστικά τους ΟΤΑ σε συνεργασίες με ιδιώτες μέσω διαφόρων σχημάτων (ενοικιάσεις, μακροχρόνιες παραχωρήσεις, ΣΔΙΤ κ.λπ.). Οι ΟΤΑ επικαλούμενοι ή καλυπτόμενοι πίσω από τις υπαρκτές δυσχέρειες χρηματοδότησης του κόστους κατασκευής-διαμόρφωσης, λειτουργίας και συντήρησης των υποδομών θα συναινούν στην εμπορευματοποίηση των χρήσεων και στις «απαραίτητες» κατασκευές που απαιτούνται γι’ αυτές.

Αυτό που διαφοροποιείται από την περίπτωση που ένας δήμος νοίκιαζε π.χ. ένα αναψυκτήριο που βρισκόταν μέσα σε ένα πάρκο, είναι ότι επειδή οι ιδιώτες συνεισφέρουν στην ανάπτυξη του χώρου επιβάλλουν ήδη από τη φάση του σχεδιασμού λύσεις που εξυπηρετούν τους σκοπούς τους. Αυτές οι λύσεις περιλαμβάνουν αυξημένη κάλυψη από δομημένο χώρο, κτήρια ειδικών χρήσεων, διαμορφώσεις που οδηγούν τους χρήστες στα καταστήματα, μεγάλους χώρους στάθμευσης κ.λπ.

Έτσι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αντί να καταργήσει τον Ν. 2745/1999, τον αντικατέστησε με έναν χειρότερο που επιβάλλει στους ΟΤΑ να νοικιάσουν τις ελάχιστες και κρίσιμες αυτές εκτάσεις (που ανήκουν στον ελληνικό λαό) από το ΥΕΘΑ.

Η Θεσσαλονίκη ως παράδειγμα κατάλυσης του χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού

Η Θεσσαλονίκης αποτέλεσε και αποτελεί “πρωτοπορία” στην εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών στη δημόσια γη. Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές πλευρές:

Ο Δήμος Παύλου Μελά. Εδώ βρίσκονται το Στρ. Παύλου Μελά και το Στρ. Καρατάσιου. Το Στρ. Παύλου Μελά χρησιμοποιήθηκε ως «εργαστήριο» εφαρμογής του Ν. Τσοχατζόπουλου για το πέρασμα στην εποχή Καμένου με μια καινοτομία: εδώ ιδιαίτερο ρόλο έπαιξε ο Μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Βαρνάβας. Στο ίδιο δήμο βρίσκεται το στρ. Καρατάσιου, στο οποίο παρά τις διάφορες φιέστες και τις πομφόλυγες περί υπεράσπισης του χαρακτήρα του ως μητροπολιτικού πάρκου, στο σχέδιο ΓΠΣ προτείνονται χρήσεις αθλητισμού υπερτοπικής σημασίας (αθλητικές εγκαταστάσεις Ιβάν Σαββίδη),πολιτισμού, μητροπολιτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και δημόσιας υγείας.

Δήμος Αμπελοκήπων-Μενεμένης. Ενώ σε επιστολές και δηλώσεις ο Δήμαρχος και πρόεδρος της ΠΕΔ Λ. Κυρίζογλου μιλά για πράσινο, στην πραγματικότητα μέσω των ΓΠΣ μεθοδεύει προωθεί χωροθετήσεις κυρίως άλλων χρήσεων (σχολείων, αθλητικών εγκαταστάσεων) στο Στρατόπεδο Μεγ. Αλεξάνδρου, με το πράσινο ως συμπληρωματικό και διακοσμητικό.  Είναι δε χαρακτηριστικό των μεθοδεύσεων ότι ενώ διαμαρτύρεται για το ΤΑΙΠΕΔ δεν έχει προχωρήσει σε καμία συγκεκριμένη ενέργεια που να δεσμεύει τη χρήση του χώρου όπως π.χ. δενδροφύτευση ή παραχώρηση χώρου για αστικούς λαχανόκηπους. Σε σχετική δε συζήτηση στο δημ. Συμβούλιο είπε ότι κάνει δημόσια χρήση, αφού ένα μέρος του στρατοπέδου είναι δωρεάν χώρος στάθμευσης και κάνει γιορτή λουλουδιών. Τίποτα δηλαδή που θα μπορούσε να ενοχλήσει έναν μελλοντικό επενδυτή. Όπως δε και στην  περίπτωση του Στρ. Παύλου Μελά έχει υποσχεθεί τη γωνία του στρατοπέδου για ανέγερση νέας εκκλησίας, δίπλα στην υφιστάμενη (του στρατοπέδου).

Πρόσφατα, οι δήμαρχοι ζήτησαν να γίνει σεβαστή η ομόφωνη απόφαση της ΠΕΔ Κ. Μακεδονίας, για τα εντός πόλης στρατόπεδα που προβλέπει τον σεβασμό όσων προβλέπονται στα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, https://news.makedonias.gr/2016/04/520238 τα οποία βέβαια διαμορφώθηκαν σύμφωνα με τις επιλογές τους.

Ζητάνε δηλαδή αποσύνδεση από τον υπερτοπικό χαρακτήρα με πρόσχημα την κάλυψη πιεστικών τοπικών αναγκών και τη ανάληψη υποχρεώσεων από τους ΟΤΑ στη συνέχεια των μεθοδεύσεων για την κατάλυση του μητροπολιτικού χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού που έφτασε στο απόγειό της με τις συντονισμένες προσπάθειες της ΝΔ, του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος και όλων των δήμων του ΠΣΘ , να μην ψηφισθεί το λοβοτομημένο Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης το καλοκαίρι του 2014.

Οι δήμαρχοι του Π.Σ.Θ. αντί να διεκδικούν ενωμένοι την απόδοση των πρώην στρατοπέδων ως κοινόχρηστων χώρων πρασίνου προβάλλοντας την υπερτοπική-μητροπολιτική διάσταση τους, προετοιμάζουν το έδαφος για τους επενδυτές και τα δικά τους μικροπολιτικά σχέδια. Είναι χαρακτηριστική η εμφάνιση Πιτσιόρλα τον Απρίλιο του 2016, ο οποίος εμφανίσθηκε ως ο υπερδήμαρχος της Θεσσαλονίκης μιλώντας για τον σχεδιασμό του ΤΑΙΠΕΔ για τη Θεσσαλονίκη. 

Προκύπτει, δηλαδή, μια γενικευμένη τάση για την επιχειρηματική πόλη, όπου απεμπολούνται οι κοινωνικές ανάγκες και προτάσσεται η προώθηση του «επιχειρείν» με την κοινωνική νομιμοποίηση των Δήμων.

 δες δηλώσεις Μπουτάρη για την εκμετάλλευση της 1^ης προβλήτας από τον Δήμο

http://www.stokokkino.gr/article/1000000000030880/To-sxedio-tou-TAIPED-gia-ti-THessaloniki–Anoikse-i-suzitisi-me-tous-foreis

http://www.thestival.gr/society/item/235457-mpoutaris-aparadekto-mia-xoufta-anthropoi-na-empodizoyn-ti-syzitisi-me-to-taiped-video

Το μοντέλο ιδιωτικής-κερδοσκοπικής ανάπτυξης αφορά μόνο τα στρατόπεδα;

Το μοντέλο ιδιωτικής-κερδοσκοπικής ανάπτυξης βεβαίως και δεν αφορά μόνο τα στρατόπεδα. Η χρόνια απουσία μεγάλων δημόσιων κοινόχρηστων χώρων αναψυχής συνοδεύεται από την «εκπαίδευση» των πολιτών να βρίσκουν μεγάλους χώρους αναψυχής με έντονο το στοιχείο του καταναλωτισμού και επί πληρωμή. Είναι χαρακτηριστική η εικόνα του Mediterranean Cosmos ή του City gate όπου βλέπει κανείς πάρα πολλά ζευγάρια με παιδιά, καθώς εκεί παρέχεται σχετική «άνεση πρόσβασης» ασφάλεια από τροχοφόρα και κάποιες βασικές υποδομές. Η δυνατότητα να κάνεις κάτι αντίστοιχο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης είναι ανύπαρκτη με εξαίρεση τη νέα παραλία. Αν μένεις στη Δυτ. Θεσσαλονίκη δεν έχεις κανένα τέτοιο χώρο και καμία πρόσβαση στο δυτικό παράκτιο μέτωπο. Είσαι έτοιμος πελάτης.  

Έτσι όλες οι δημόσιες και δημοτικές εκτάσεις που μπορούν να μετατραπούν ή να ανορθωθούν αναδιοργανωθούν σε οργανωμένους χώρους πρασίνου βρίσκονται στο στόχαστρο κερδοσκοπικών επιχειρήσεων σχεδιασμών οι οποίοι προσβλέπουν σε κέρδη που θα προκύψουν από την εμπορευματοποίηση του δημόσιου χώρου. Οι λόγοι πολλοί:

• Πλαισίωση άλλων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, όπως π.χ. τα επιχειρηματικά κέντρα των Μπουτάρη-Παππά-Κυρίζογλου που προτείνονται στα ΓΠΣ Θεσσαλονίκης και Μενεμένης, στον άξονα Παλιός Σιδηροδρομικός Σταθμός-Λαχανόκηποι-Μενεμένη.
• Φιλοξενία ιδιαίτερα επικερδών δραστηριοτήτων αναψυχής (π.χ. Παραλία Αρετσούς με μαρίνες και παραλιακά κέντρα διασκέδασης και οικοδόμηση μέρους του Στρατ. Κόδρα, σύμφωνα με τον κ. Σιμόπουλο, Μακεδονική Ριβιέρα με την απαραίτητη Μαρίνα, όπως προτείνεται στο ΓΠΣ Πυλαίας για το παράκτιο μέτωπο από την Καλαμαριά μέχρι το Αεροδρόμιο).
• Μεγάλος αριθμός επισκεπτών όπως π.χ. το Στρ. Παύλου Μελά όπου λόγω της έλλειψης άλλων χώρων αναμένεται η οργάνωσή τους να προσελκύει μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Ας μην μας διαφεύγει ότι η λιτότητα υποχρεώνει περισσότερους πολίτες να παραμένουν εντός των πόλεων ακόμα και τις ζεστές μέρες του έτους, οι οποίοι αναζητούν εναγώνια δροσιά και ελεύθερους χώρους για τα παιδιά τους. Αν στην προηγούμενη περίοδο αυτό θα ωθούσε τους ΟΤΑ στη διεκδίκηση των χώρων αυτών, σήμερα αυτοί είναι πελάτες.

Αξίζει στο σημείο αυτό να επισημανθούν ορισμένες ιδιαίτερες πτυχές: η μετάλλαξη των δήμων από παρόχους κοινωφελών υπηρεσιών πρασίνου σε επιχειρηματίες (αυτοτελών ή μέσω ΣΔΙΤ), ο αναμενόμενος μεγάλος αριθμός επισκεπτών και …ο ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων λύσεων αναψυχής που θα διατίθενται.

Πεδία παρέμβασης

Κινηματικά: ενημέρωση τοπικής κοινωνίας με έμφαση όχι μόνο στο περιβαλλοντικό αλλά και στις επιπτώσεις στην τοπική οικονομία. Διότι, ένα εμπορικό κέντρο μέσα σε χώρο πρασίνου (π.χ. στο Στρατ. Μεγ. Αλεξάνδρου) θα οδηγήσει σε κλείσιμο πολλά μικρά μαγαζιά στην ευρύτερη περιοχή.

Δραστηριότητες μέσα στα στρατόπεδα οικειοποίησης του χώρου από τους περίοικους

Θεσμικά: Ο σχεδιασμός του χώρου να γίνει  υπόθεση των πολιτών γιατί τότε μόνο θα χωρέσουν οι ανάγκες τους σ’ αυτόν.

Τι κατάλαβαν οι βουλευτές που μίλησαν στη Βουλή για το θέμα των στρατοπέδων

Η κ. Βάλια Βαγιωνάκη (ΣΥΡΙΖΑ) σελ. 54/90 έχει καταλάβει καλύτερα το θέμα: Το τρίτο και, κατά τη γνώμη μου, σημαντικότερο είναι το άρθρο 13, γιατί δίνεται η δυνατότητα μέσω των ΟΤΑ να δοθούν εγκαταλελειμμένα στρατόπεδα στους πολίτες, αφού κατατεθεί ένα σχέδιο βιώσιμο για την αξιοποίησή τους. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί όλοι ξέρουμε ότι οι πόλεις σήμερα ασφυκτιούν, πολλά στρατόπεδα βρίσκονται στην καρδιά των πόλεων και το παρόν άρθρο δίνει τη δυνατότητα μέσα από συνεννόηση να δημιουργηθούν χώροι πρασίνου, άθλησης και αναψυχής για τους πολίτες, αλλά και γενικότερα για τη βελτίωση της ανάπτυξης και της ποιότητας ζωής σε πολλές περιοχές.

>> Καμένος σελ 31/90 θεός

>> ΦΩΤΕΙΝΗ ΑΡΑΜΠΑΤΖΗ (ΝΔ) σελ. 42/90 για το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση έλεγε ότι τέτοιες συμφωνίες είναι κατάπτυστες…

>>ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ (ΔΣ) σελ. 53/90 Γιατί ΕΣΧΑΔΑ και όχι ΕΣΧΑΣΕ;

Πέρα των περιβαλλοντικών ζητημάτων το ρεσάλτο Καμένου να μεταφέρει στη σφαίρα της ιδιωτικής οικονομίας τους ζωτικούς αυτούς χώρους για την κοινωνία, ενισχύει την αντίληψη ότι οι Ε.Δ. μπορούν να κινούνται κατά βούληση σε ένα καθεστώς εξαιρέσεων που δικαιολογεί τα πάντα αρκεί το ιδιότυπο ιερατείο του να επικαλεστεί γενικά και αόριστα το καλό του στρατεύματος. Δεν μπορεί να εξηγηθεί αλλιώς η ευκολία με την οποία ο κ. Καμένος θεωρεί ότι περιουσία του ελληνικού λαού που διατέθηκε στις Ε.Δ. για την εκπλήρωση των σκοπών τους, τους ανήκει ως ιδιωτική περιουσία και δεν επιστρέφεται όταν δεν είναι πλέον απαραίτητη για την άμυνα της χώρας. Ο κ. Καμένος βέβαια δεν εκπλήσσει κανέναν, εκμεταλλεύτηκε μια σειρά ανύπαρκτων θεμάτων (π.χ. δήλωση Μουζάλα) για να εκβιάσει μέσω της κυβερνητικής σταθερότητας την αποδοχή αυτού του νομοθετήματος. Η μήπως ήταν ένας καλοδεχούμενος εκβιασμός;

Αυτό είναι ότι όχι μόνο δεν αναιρέθηκε το προνόμιο διαχείρισης δημόσιας περιουσίας ως ιδιωτικής από τις Ε.Δ., ένα απομεινάρι του μετεμφυλιακού κράτους που οι Ε.Δ. είχαν καθοριστικό ρόλο και λόγο στο σύνολο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, αλλά ενισχύθηκε!!!

 

Άθροισμα έκτασης:

Όνομα	Έκταση (στρ.)
Π. Μελά	380
Καρατάσιου	750
Κόδρα	450
Νταλίπη	220
Μ. Αλεξάνδρου	231
Παπακυριαζή	223
3ο Σώμα Στρατού	22+
Μυστακίδη	7,5
Πρώην 424 ΓΣΝΕ	12
Φαρμάκη	49
Πρώην Ναυτικής Διοίκησης Βορείου Αιγαίου	5,3
Ζιάκα	121
Σύνολο πλην Γκόνου	1448,8
Γκόνου	~1000
ΣΥΝΟΛΟ	2448,8

Ακολουθούν συνοπτικά στοιχεία και εικόνες με την κατανομή των στρατοπέδων εντός του ΠΣ Θεσσαλονίκης. Ειδικότερα:

Π. Μελά

Δήμος Παύλου Μελά. Έπαυσε η στρατιωτική χρήση. Ιδιοκτησία ΥΠΕΘΑ/ΤΕΘΑ, εκτός από μία έκταση 50 περίπου στρεμμάτων που ανήκει στο Δημόσιο. Συνολική έκταση  380 στρ. Το Τ.ΕΘ.Α. έχει προχωρήσει σε συμφωνία διανομής με την προηγούμενη δημοτική αρχή που θα οδηγήσει σε αύξηση του δομημένου χώρου σε βάρος των τεράστιων αναγκών της περιοχής σε πράσινο.

Καρατάσιου

Δήμος Παύλου Μελά. Έπαυσε η στρατιωτική χρήση. Έκταση 672 στρ. Το ΤΕΘΑ φέρεται ως ιδιοκτήτης αλλά διεκδικείται  βάσιμα από το ΥΠΟΙΚ/ΔΑΠ/ΚΥΔ¹. Προσωρινά παραχωρήθηκαν (26/10/2005) κατά χρήση στο Δήμο 120 στρέμματα. Στα όρια του υπάρχει ρέμα συνεχούς ροής με τεράστια αξία για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, ενώ η μετατροπή του σε αστικό πάρκο υψηλού πρασίνου είναι ιδιαίτερα εύκολη και αναγκαία.

Κόδρα

Δήμος Καλαμαριάς. Έπαυσε η στρατιωτική χρήση. Έχει χαρακτηρισθεί ως χώρος  πρασίνου και ιστορικός τόπος ενώ μεγάλο τμήμα του είναι χαρακτηρισμένος αρχαιολογικός χώρος και αποτελεί ενιαίο σύνολο με το  παραλιακό μέτωπο του Δήμου Καλαμαριάς. Στα υφιστάμενα στρατιωτικά κτίρια που είναι χαρακτηρισμένα ως μνημεία και μόνο σε αυτά επιτρέπεται η εγκατάσταση πολιτιστικών λειτουργιών (πολιτιστικά κέντρα, αίθουσες πολιτιστικών εκδηλώσεων).

Νταλίπη

Δήμος Καλαμαριάς. Μερικώς ενεργό. Έκταση 220 στρ. Έχει χαρακτηρισθεί ως χώρος αστικού πρασίνου και αθλητικών εγκαταστάσεων υπερτοπικού χαρακτήρα. Η ταχύτατη οικοδόμηση μεγάλων περιοχών γύρω από αυτό καθιστά απολύτως απαραίτητη την αναθεώρηση όλων των σχεδιασμών, τη μη αύξηση του δομημένου χώρου και τη μετατροπή του αδόμητου χώρου (πλην των νεκροταφείων) σε αστικό πάρκο υψηλού πρασίνου.

Μ. Αλεξάνδρου

Δήμος Αμπελοκήπων-Μενεμένης. Μερικώς ενεργό. Ιδιοκτησίας του ΥΠΟΙΚ/ΔΑΠ/ΚΕΔ, μεταβιβάστηκε στο ΤΑΙΠΕΔ ως ενιαίο ακίνητο με το Στρ. Παπακυριαζή μαζί με δημόσιες υποδομές που έχουν αναπτυχθεί. Έκτασης  231 στρ. 58 στρέμματα παραμένουν σε χρήση από ΣΥ.

Παπακυριαζή

Δήμος Ευόσμου-Κορδελιού. Ενεργό. Έκταση  223 στρ. Ιδιοκτησίας ΥΠΟΙΚ/ΔΑΠ. Τμήμα του αποχαρακτηρίσθηκε την 16/9/2005 υπέρ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (6,8 στρ. για τη διάνοιξη της οδού Ιπποδρομίου και 1,4 στρ. για την επέκταση των υφιστάμενων αθλητικών υποδομών. Μεταβιβάστηκε στο ΤΑΙΠΕΔ ως ενιαίο ακίνητο της ΔΑΠ μαζί με το στρ. Μεγ. Αλεξάνδρου.

3ο Σώμα Στρατού

Δήμος Θεσσαλονίκης. Μερικώς ενεργό. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και περιλαμβάνει α) τα κτίρια 3ου Σώματος Στρατού και β) έκταση 22 στρεμμάτων διαμορφωμένου ως χώρος πρασίνου με σχετικές χρήσεις, ένα μικρό κτήριο-περίπτερο στρατιωτικής χρήσης και διατηρητέο κτίσμα που φιλοξενεί το Σώμα Προσκόπων.

Μυστακίδη

Δήμος Θεσσαλονίκης. Έπαυσε η στρατιωτική χρήση. Έκταση 7,5 στρ. Βρίσκεται εντός της ζώνης του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης. Αναφέρεται¹ θετική γνώμη από πλευράς ΥΕΘΑ για να παραχωρηθεί στο δήμο.

Πρώην 424 ΓΣΝΕ

Δήμος Θεσσαλονίκης. Έπαυσε η στρατιωτική χρήση. Περιλαμβάνει σύγχρονα και διατηρητέα κτίσματα που εκκενώθηκαν ή υπολειτουργούν μετά τη μετεγκατάσταση του 424 ΓΣΝΕ στις νέες εγκαταστάσεις του στην Περιφερειακή Οδό. Υπάρχουν πολλά σχέδια για την αξιοποίηση των κτηρίων του.

Φαρμάκη

Δήμος Θεσσαλονίκης. Έπαυσε η στρατιωτική χρήση. Έκταση 49 στρ. Αδόμητο, χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης οχημάτων δημοσίων υπηρεσιών και πρόσφατα καταλήφθηκε προσωρινά από έργα του μετρό. Ιδιαιτέρως κρίσιμο να μετατραπεί σε αστικό πάρκο υψηλού πράσινου σε συνέχεια της Έπαυλης Αλλατίνη (Έδρα Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας). Ως σύνολο μαζί με το Πρώην Ναυτικής Διοίκησης Βορείου Αιγαίου

Πρώην Ναυτικής Διοίκησης Βορείου Αιγαίου

 Δήμος Θεσσαλονίκης. Έπαυσε η στρατιωτική χρήση. Έκταση 5,3 στρ. Στη συμβολή των οδών Βασ. Όλγας και Μοσχονησίων. Μετατροπή σε αστικό πάρκο υψηλού πρασίνου σε λειτουργική συνέχεια της Έπαυλης Αλλατίνη και του στρ. Φαρμάκη και με παρακείμενα σχολεία, θα δημιουργήσει ένα μεγάλο πάρκο ανάσα για την ευρύτερη περιοχή. Πιθανή αξιοποίηση υφιστάμενων ιστορικών κτισμάτων για ήπιες κοινωφελείς χρήσεις.

Ζιάκα

Δήμος Ευόσμου Κορδελιού. Έπαυσε η στρατιωτική χρήση. Έκταση 121 στρ. «Η Στρατιωτική Υπηρεσία γνωμάτευσε (23/11/2007) την πλήρη αποδέσμευση και επιστροφή στο Υπουργείο Οικονομικών/Διεύθυνση Ανταλλαξίμου Περιουσίας/ Κτηματική Υπηρεσία Δημοσίου (ΥΠΟΙΚ/ΔΑΠ/ΚΥΔ) του συνόλου της έκτασης ιδιοκτησίας της [το ότι επιστρέφεται σημαίνει ότι δεν ήταν ιδιοκτησία], ως μη αναγκαία  για κάλυψη στρατιωτικών αναγκών[1]».

Γκόνου

Δήμος Ευόσμου Κορδελιού. Έπαυσε η στρατιωτική χρήση. Έκταση ~ 1000 στρ. Ανήκει στον ΟΣΕ μετά από ανταλλαγή με το στρατόπεδο Κακιούση. Μέρος του έχει διατεθεί για δημιουργία καταυλισμού Ρομά.