Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕMΕΣ προβάλλουν στα πλαίσια του αφιερώματός τους Μεταμοντέρνο αμερικανικό νουάρ τη Δευτέρα 7 Αυγούστου στις 21:30 στο θερινό σινεμά ΑΠΟΛΛΩΝ (Σαρανταπόρου 4 – Βασιλέως Γεωργίου, τηλ. 2310828642) το πολιτικό θρίλερ του Τζον Σλέσιντζερ Ανθρωποκυνηγητό (ΗΠΑ, 1976, έγχρωμη, 125’). Παίζουν: Ντάστιν Χόφμαν, Λόρενς Ολίβιε,Ρόι Σάιντερ, Γουίλιαμ Ντιβέιν, Μάρθα Κέλερ.
Θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ στους θεατές θα διανεμηθεί έντυπη ανάλυση του Αχιλλέα Παπακωνσταντή. Στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.
Το προς συζήτηση θέμα στο σεμινάριο για τον κινηματογράφο θα είναι: Η κρυφή αλήθεια του πολιτικού σινεμά των ΗΠΑ.
Ένας απόφοιτος ιστορικός μπλέκεται μέσω του μυστικού πράκτορα αδερφού του σε μια διεθνη συνομωσία Ναζί εγκληματιών.
Η ανάλυση που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:
«Οι φιλοσοφικές σχολές που αναζητούν στο λόγο την καταγωγή της αλήθειας και εντοπίζουν το θάνατο του πρώτου στη γραφή, θα έβρισκαν σε ταινίες σαν το Ανθρωποκυνηγητό εύγλωττη υποστήριξη. Μέρος ενός κινηματογραφικού ρεύματος του οποίου η γοητεία ξεθωριάζει έξω από τις μπομπίνες, αλλά εντός τους εκρήγνυται σε εκθαμβωτικά ύψη, το φιλμ του Σλέσιντζερ αδικείται στη συνάντησή του με το γραπτό λόγο – όσο παράδοξο κι αν μοιάζει κάτι τέτοιο για μια ταινία βασισμένη σε ένα δημοφιλές best seller της εποχής. Πέρα από ομολογία της αδυναμίας του υποφαινόμενου να εξηγήσει με «γραφόμενα» («λεχθέντα») το συναρπαστικό τού «λέγειν» που εκτυλίσσεται στο τώρα της παρακολούθησής του, η ως άνω παραδοχή αποκρυπτογραφεί γιατί οι, περίφημες στη γλώσσα των θεατών, σεναριακές τρύπες δεν μειώνουν στο ελάχιστο τη δύναμη του φιλμ. Άλματα στη διήγηση, γεγονότα και καταστάσεις που μένουν στην περιοχή του ανεξήγητου, η απουσία εν τέλει ενός παντογνώστη αφηγητή (εντός ή εκτός των δρώμενων), είναι συνθήκες απαραίτητες για το χτίσιμο μίας συνωμοσιολογικής ατμόσφαιρας, ενός κλίματος παράνοιας που ήταν ιδιαίτερα της μόδας στον αμερικάνικο κινηματογράφο των 70’s (και λίγο πριν). Εξίσου αναγκαία, κατά συνέπεια, είναι η αναστολή της δυσπιστίας από πλευράς του θεατή (suspension of disbelief): δεν χρειάζεται να τα γνωρίζει όλα, δεν πρόκειται για φιλμ σεναρίου, απλά παραδίνεται στην ατμόσφαιρα και μετά τους τίτλους τέλους μπορεί ελεύθερα να σχηματίσει το δικό του σχόλιο, ακολουθώντας τη διαδρομή από το ειδικό (της πλοκής) στο (όποιο) γενικό (συνήθως πολιτικής χροιάς).
Φυσικά, με το θράσος που επιτρέπουν τα 35 χρόνια μεσολάβησης από τη δημιουργία της ταινίας, κάποιες επισημάνσεις είναι δυνατές. Συγκριτικά με τα, τρόπον τινά, συγγενικά του φιλμ της ίδιας περιόδου, το Ανθρωποκυνηγητό μοιάζει να υστερεί πριν απ’ όλα στη δύναμη της πολιτικής του δήλωσης. Καταφεύγει στο ιστορικό παρελθόν (η επιλογή ως κακού ενός πρώην αξιωματικού των Ναζί), χάνοντας έτσι την επαφή με την επικαιρότητα που έβρισκε την Αμερική να αναζητά τον εχθρό, δυσπροσδιόριστο τώρα πια, εντός της (βλ. Υπόθεση Πάραλλαξ). Επιπρόσθετα, ο Σλέσιντζερ υιοθετεί ένα ρετρό σκηνοθετικό ύφος που σε σημεία μοιάζει ενοχλητικά παράταιρο. Το ντεκουπάζ και ο σχεδιασμός της δράσης ακολουθούν τους κινηματογραφικούς κώδικες προηγούμενων δεκαετιών, με άμεσο αντίκτυπο και στις ερμηνείες. Ο Ντάστιν Χόφμαν, περίφημος θιασώτης της «Μεθόδου», φαντάζει εδώ εκτός κλίματος. Ενώ είναι προφανές ότι έχει εισέλθει στο πετσί του ρόλου του, καταλήγει με διαφορά η πιο dated παρουσία στην ταινία που, δυστυχώς, σε μια σημερινή προβολή μοιάζει γεμάτη ρυτίδες. Αντίθετα, ο Ολίβιε είναι απολαυστικός ως βασανιστής με φετίχ στα οδοντιατρικά εργαλεία. Μάστορας της υποκριτικής («why don’t you just act?», ρωτούσε απορημένος τον… μεθοδιστή συνάδελφό του), ανατριχιάζει με το παράδοξο της γκροτέσκο ηρεμίας του. Διόλου τυχαία, όμως, τις εντυπώσεις κλέβει ο Ρόι Σάιντερ ως κυβερνητικός (ή μήπως παρακυβερνητικός) πράκτορας, που ελίσσεται με χάρη σε μια κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα α λα Χίτσκοκ (Το κυνήγι του κλέφτη) ή James Bond. Ένα χρόνο μετά την επιτυχία των Σαγονιών του Καρχαρία, οι παραγωγοί του Ανθρωποκυνηγητού πίστευαν ότι θα έδιναν στο χαρισματικό Αμερικάνο ηθοποιό το ρόλο που θα τον ανακήρυττε ως έναν εκ των μεγαλύτερων σταρ του Χόλυγουντ. Ακόμα και αν στην πράξη κάτι τέτοιο δεν συνέβη, η επαναπροβολή του φιλμ, χρόνια μετά, αποκαθιστά την τάξη για τον εκλιπόντα Σάιντερ.
Ιδιαίτερη μνεία χρήζει στη νυχτερινή σκηνή καταδίωξης, που εν πολλοίς δικαιολογεί και τον τίτλο του φιλμ. Ο μύθος θέλει τον Χόφμαν να τρέχει ακατάπαυστα και τις εννέα μέρες που χρειάστηκε η σκηνή να γυριστεί και ο ίδιος ο Σλέσιντζερ υποστηρίζει πως ούτε μία ανάσα του ηθοποιού του δεν ήταν ψεύτικη! Στο τέλος της ένατης μέρας, κρίθηκε αναγκαίο να χορηγηθεί μηχανικά οξυγόνο στον Χόφμαν, προσθέτοντας μία ακόμα σελίδα στο πλούσιο ανεκδοτολογικό υλικό του Ανθρωποκυνηγητού. Και αν ο ηθοποιός Χόφμαν έτρεχε για χάρη της αποτελεσματικότητας της ερμηνείας του (και για τους όποιους δαίμονές του, δεν θα το μάθουμε ποτέ), ο ήρωάς του Μπέιμπ το πράττει για να ξεφύγει από τους φόβους του. Από εκείνο το συναίσθημα του ιλίγγου, αυτοδημιούργητο στην περίπτωσή του, που γεννάται κάτω από την κυριαρχική δύναμη του παρελθόντος. Αφουγκραζόμενοι το ανθρώπινο επίπεδο της ταινίας, γινόμαστε μάρτυρες της απελπισμένης προσπάθειας ενός, κατά τ’ άλλα υποσχόμενου, νέου να φανεί αντάξιος του αποβιώσαντος πατέρα του και του μεγαλύτερου αδελφού του. Η καταπίεση της ενοχής και το βάρος της ευθύνης θα τον οδηγήσουν στο τρέξιμο που δεν θα μπορούσε όμως παρά να μοιάζει με μαραθώνιο. Βλέπεις, η διαφυγή από τον εχθρό που χτίζεις μέσα σου είναι μια χίμαιρα. Μήπως τελικά το Ανθρωποκυνηγητό δεν διαφέρει και τόσο από τα συνομήλικά του αριστουργήματα; Εξάλλου, κανείς δεν μπορεί να δώσει απάντηση στο επίμονο «Is it safe?».»
ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟ «ΑΝΘΡΩΠΟΚΥΝΗΓΗΤΟ»
Εξάλλου, 10 λόγοι για να μη χάσετε το Ανθρωποκυνηγητό είναι:
-
Για τη συμμετοχή στο εκπληκτικό σενάριο του Γουίλιαμ Γκόλντμαν, που είχε πάρε-δώσε με την επιτροπή Μακάρθι.
-
Για τον εκπληκτικά σηματοδοτοδούμενο πραγματικό τίτλο της ταινίας Ο Μαραθωνοδρόμος που σημαίνει ετοιμότητα ανά πάσα στιγμή για οτιδήποτε.
-
Για όλους τους εξαιρετικούς ρόλους όπου όμως άνετα ο Ντάστιν Χόφμαν κερδίζει μεγάλους ηθοποιούς, ακόμα και τον Λόρενς Ολίβιε.
-
Για τις τρομερές θυσίες που έκανε ο Ντάστιν Χόφμαν για να αποδώσει το ρόλο του (αναγκάστηκε να πάρει και οξυγόνο, τρέχοντας πραγματικά μεγάλες αποστάσεις).
-
Για την κατάρριψη της κυρίαρχης άποψης ότι οι ΗΠΑ είναι η χώρα της πλήρους ασφάλειας. 25 χρόνια νωρίτερα ο μέγας Σλέσιντζερ προέβλεψε τα γεγονότα των Δίδυμων Πύργων.
-
Για το εκπληκτικό ερώτημα που κυκλοφορεί “υπάρχει ασφάλεια;”.
-
Για την εξαιρετική και εφιαλτική ανατροπή όλων των δεδομένων που θεωρούσε ο ήρωας ως κανονικά. Όλα ανατρέπονται, όλα αποτελούν πλαστικές όψεις μιας επικίνδυνης πραγματικότητας.
-
Για τις φανερές αναφορές ότι τα φασιστικά σπέρματα υπάρχουν στις ΗΠΑ. Είναι κατ’ουσίαν μια μετωνυμία και για τον μακαρθισμό.
-
Γιατί λέξεις και όροι όπως ευημερία, ησυχία, ασφάλεια, γλυκιά καθημερινότητα αποτελούν μια ουτοπία των αστικών δομών ενώ η πραγματικότητα αγγίζει εφιαλτικές αλήθειες καλά κρυμμένες.
-
Για το συνολικό αποτέλεσμα, αρτιστικό, σκηνοθετικό, κατασκευαστικό που κάνει την ταινία ιδιαίτερα αξιομνημόνευτη.
Υ.Γ. Τη Δευτέρα 14 Αυγούστου στις 21.30 η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ προβάλλουν στα πλαίσια του ίδιου αφιερώματος την κωμική περιπέτεια του Πίτερ Γέιτς Η καυτή πέτρα (1972).