Η κοινωνική εξέγερση στη Χιλή μετρά ήδη αρκετές εβδομάδες μαχητικών κινητοποιήσεων στις οποίες χιλιάδες διαδηλωτές διεκδικούν την αξιοπρέπειά τους απέναντι στην αυταρχική κυβέρνηση του Πινιέρα, αμφισβητώντας παράλληλα το νεοφιλελεύθερο μοντέλο μιας χώρας με τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες.
Οι μαζικές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν από μία μικρή αύξηση της τιμής του εισιτηρίου έχουν σημαδευτεί από τη βίαιη καταστολή των αστυνομικών δυνάμεων, δολοφονίες, τραυματισμούς, χιλιάδες συλλήψεις, βασανιστήρια και σεξουαλική βία σε βάρος πολιτών που συνεχίζουν να αγωνίζονται ζητώντας δικαιοσύνη με ακόμη μεγαλύτερη αποφασιστικότητα.
Το alterthess.gr συζήτησε με την Μαρία Φράγκου, καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωγραφίαςτου Πανεπιστημίου της Χιλής, για τις αιτίες και τις προοπτικές των κινητοποιήσεων που αποτελούν μεταξύ άλλων τον χώρο έκφρασης πληθώρας αιτημάτων, διεκδίκησης των δικαιωμάτων των γυναικών και των αυτόχθονων καθώς και συνολικότερης αναζήτησης νέων μορφών αντίστασης.
Επιμέλεια: Σταυρούλα Πουλημένη
Η εξέγερση στη Χιλή διανύει ήδη την έκτη εβδομάδα. Ποιες ήταν οι κύριες αιτίες αυτών των μαζικών κινητοποιήσεων;
Για να εξηγήσουμε γιατί αυτή η μικρή σπίθα στη Χιλή μετά την κυβερνητική ανακοίνωση για αύξηση του εισιτηρίου του μετρό κατέληξε σε πυρκαγιά και σε κάτι που δεν φαίνεται να τελειώνει, πρέπει να δούμε τι συνέβη στο παρελθόν. Στην Χιλή τα πάντα είναι ιδιωτικοποιημένα, από τον ηλεκτρισμό, το νερό, τις τηλεπικοινωνίες μέχρι και τις συγκοινωνίες. Όταν ανέβηκε η τιμή του εισιτηρίου 30 πέσος (0,4 λεπτά του ευρώ), μια μικρή δηλαδή αύξηση, οι μαθητές του Λυκείου και του Γυμνασίου κάλεσαν σε μαζικό μπλοκάρισμα του μετρό, έσπασαν τα μηχανήματα και έμπαιναν χωρίς να πληρώσουν, το γνωστό εδώ και ως evade (πέρνα χωρίς να πληρώσεις).
Πολύς κόσμος στην αρχή διερωτήθηκε «καλά, “καίγονται” κυριολεκτικά για 30 πέσος;» Στην πραγματικότητα ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ποιοι ξεκίνησαν την εξέγερση. Πρόκειται για νέους ανθρώπους που δεν έχουν ζήσει τη δικτατορία. Γι’ αυτό ένα από τα κυριότερα συνθήματα είναι ότι «δεν φοβόμαστε». O περισσότερος κόσμος που είναι άνω των 40 θυμάται τις απαγορεύσεις της κυκλοφορίας, πώς είναι να ζεις με τον στρατό στο δρόμο και για πολλά χρόνια δεν κατέβαινε στις διαδηλώσεις. Είχε χαθεί κάπως η κουλτούρα της διαμαρτυρίας και αυτό κερδήθηκε ξανά από αυτά τα παιδιά.
Αν κάτι χαρακτηρίζει αυτές τις κινητοποιήσεις είναι η βίαιη καταστολή με την οποία αντιμετωπίζονται, ανασύροντας πολλές στιγμές μνήμες από την δικτατορία του Πινοσέτ. Πώς αντέδρασε ο κόσμος στη συνθήκη αυτή;
Τα πράγματα ξέφυγαν από τον έλεγχο όταν την πέμπτη μέρα των κινητοποιήσεων ξεκίνησε η πιο μαζική καταστολή με την κυβέρνηση να βγάζει τον στρατό στους δρόμους. Και αυτό, σε μια χώρα που η δικτατορία έληξε μόλις 30 χρόνια πριν, με πολλούς ανθρώπους ακόμη εξαφανισμένους, άλλους δολοφονημένους, μια στυγνή δικτατορία που κράτησε 17 χρόνια και οι μνήμες της είναι νωπές. Με το που βγήκε ο στρατός στο δρόμο άρχισε ο κόσμος να διαμαρτύρεται με τις κατσαρόλες, οι πορείες έγιναν ακόμη περισσότερες παρά την απαγόρευση κυκλοφορίας που επιβλήθηκε.
Αν η πρώτη εβδομάδα χαρακτηρίστηκε από την εμφάνιση του στρατού, στην δεύτερη αυξήθηκε η συχνότητα των κινητοποιήσεων, με τον κόσμο να νοιάζεται στο πώς θα μείνει η φλόγα της εξέγερσης αναμμένη. Η τρίτη εβδομάδα έδειξε ότι ήδη έχουμε ξεφύγει από αυτό που θα λέγαμε κανονικότητα. Τα σχολεία υπολειτουργούν, τα πανεπιστήμια το ίδιο, οι φοιτητές κάνουν αποχή, οι δημόσιες υπηρεσίες δουλεύουν με μισά ωράρια μέχρι το μεσημέρι. Μετά τις 3 κλείνουν οι δρόμοι και αρχίζουν οι πορείες.
Ποια είναι η κοινωνική γεωγραφία των κινητοποιήσεων;
Για να κατανοήσει κανείς το πώς διαμορφώνονται οι κινητοποιήσεις πρέπει να δει πώς δομείται η χιλιανή κοινωνία. Είναι από τις πιο άνισες χώρες του κόσμου. Το Σαντιάγο μάλιστα αντικατοπτρίζει στην κοινωνική γεωγραφία του όλη τη χώρα. Είναι πολύ διαχωρισμένο ταξικά, κάτι που συμβαίνει και γεωγραφικά. Στο Σαντιάγο υπάρχουν περιοχές οι οποίες είναι πάμπτωχες, οι λεγόμενες poblaciones, το αντίστοιχο των βραζιλιάνικων φαβέλων, παραγκουπόλεις όπου υπάρχει μία τεράστια περιθωριοποίηση.
Υπάρχει ένα ρητό εδώ, που λέει ότι «ο κόσμος στο Σαντιάγο μπορεί να βρίσκεται αλλά δεν ανακατεύεται», που θέλει να πει ότι η χιλιανή κοινωνία μοιάζει σαν να λειτουργεί με όρους κάστας. Το ότι το 90% του κόσμου ζει σε άσχημες συνθήκες για να μπορεί το 10% να έχει πολλά χρήματα, αληθεύει.
Έτσι, οι κινητοποιήσεις διαφέρουν από γειτονιά σε γειτονιά. Στη δική μου, που ζει η μεσαία τάξη, οι διαμαρτυρίες έχουν πιο οικογενειακό και πολιτισμικό χαρακτήρα (μουσικά δρώμενα, τσίρκο κ.ά.). Στο κέντρο οι κινητοποιήσεις είναι πιο βίαιες. Τα δακρυγόνα έχουν ποτίσει τους δρόμους, έχουν καταστραφεί τα φανάρια, κυριαρχούν τα οδοφράγματα. Επιπλέον, στις πιο φτωχές περιοχές έχουν γίνει πολλά πλιάτσικα σε σουπερμάρκετ. Εκεί βλέπει κανείς πολύ φτωχό κόσμο που παίρνει πράγματα για το σπίτι του, κόσμος που ό,τι παίρνει το πουλάει για να ζήσει κ.ά. Το πού βρίσκεσαι αλλάζει και τον τρόπο που ζεις την εξέγερση αλλά και τον τρόπο που ασκείται η καταστολή.
Πώς οργανώνονται οι κινητοποιήσεις, υπάρχει κάποιου τύπου καθοδήγηση στην διαδικασία αυτή;
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εξέγερσης είναι ότι δεν υπάρχει κανένα κόμμα, οργάνωση ή προσωπικότητα που να ηγείται του κινήματος. Υπάρχει, ωστόσο, μία ομάδα που προωθεί την αλλαγή του Συντάγματος, ένα συνονθύλευμα ακαδημαϊκών, άνθρωποι από τις ΜΚΟ που σε καμία περίπτωση όμως δεν καθοδηγούν τις κινητοποιήσεις. Όλη η οργάνωση του κινήματος γίνεται μέσω κοινωνικών δικτύων. Τα καλέσματα είναι ανώνυμα και σε αυτά ανταποκρίνεται ο κόσμος, π.χ. το κάλεσμα στην κεντρική πλατεία του Σαντιάγο, έξω από ένα εμπορικό κατάστημα, ραντεβού στο τάδε μετρό. Είναι φοβερό πώς μια ακέφαλη οργάνωση καταφέρνει να καταλάβει όλη την πόλη. Ενδεικτικό είναι ότι οι κινητοποιήσεις επεκτάθηκαν σταδιακά και σε πιο πλούσιες γειτονιές.
Η εξέγερση έκανε αρχικά την κυβέρνηση να οπισθοχωρήσει σε κάποια ζητήματα. Τι είναι αυτό που κρατάει τον κόσμο στο δρόμο;
Ο κόσμος την πρώτη εβδομάδα έδειξε ότι δεν φοβάται, ζήτησε να φύγει ο στρατός από τους δρόμους και να παραιτηθεί η κυβέρνηση. Η κυβέρνηση οπισθοχώρησε ως προς την αύξηση της τιμής του εισιτηρίου του μετρό και προανήγγειλε μια μικρή αύξηση στον κατώτερο μισθό. Ωστόσο ο κόσμος ζητάει πιο δομικές αλλαγές στο οικονομικό και πολιτικό μοντέλο της Χιλής. Όταν ο κόσμος λέει ότι «δεν είναι τα 30 πέσος της αύξησης, είναι τα 30 χρόνια», αυτό εννοεί. Στα χρόνια του Πινοσέτ πέρασε το Σύνταγμα ως βάση των υπόλοιπων νόμων που έχουν φέρει φτώχεια και εκμετάλλευση κοινωνική και οικονομική. Στη Χιλή, και γενικότερα στη Λατινική Αμερική, η ανθρώπινη ζωή έχει πολύ χαμηλή αξία. Ο βασικός μισθός είναι πολύ χαμηλός, υπάρχουν περιοχές υποβαθμισμένες περιβαλλοντικά που ονομάζονται «περιοχές θυσίας», εκεί που βρίσκονται όλες οι βιομηχανίες και ζουν οι φτωχότεροι. Επιπλέον, η υγεία, η εκπαίδευση και οι συντάξεις βρίσκονται στα χέρια του ιδιωτικού τομέα και όλα αυτά συνδέονται με το Σύνταγμα. Το Σύνταγμα αφήνει την αγορά να αποφασίσει για τα πάντα. Κατά τη δικτατορία τα Chicago boys μετέτρεψαν την Χιλή σε ένα εργαστήριο νεοφιλελεύθερης πολιτικής. Το κράτος δεν είναι κράτος πρόνοιας, δεν έχει υποχρέωση να παρέχει υγεία, εκπαίδευση, συντάξεις, αλλά δίνει την “ελευθερία” στον κόσμο να επιλέξει το ιδιωτικό σχολείο, την ιδιωτική εταιρεία που θα φροντίζει τις συντάξεις του.
Όταν ξέσπασε η εξέγερση, η πολιτική εξουσία δεν μπορούσε να κατανοήσει από πού προήλθε. Είναι τόσο αποσυνδεμένη από τον κόσμο, σε βαθμό κυνισμού. Γι’ αυτό ο χιλιανός λαός νιώθει ότι «του πατάνε το λαιμό» εδώ και πολλά χρόνια, από τον καιρό της αποικιοκρατίας. Εδώ εκλείπουν βασικά πράγματα που ακόμη και σε συνθήκες επισφάλειας στην Ευρώπη θεωρούνται δεδομένα. Έξω από ένα νοσοκομείο υπάρχει ένα πανό που λέει «8 ώρες εργασία, 8 ώρες ύπνο, 8 ώρες διασκέδαση». Ο κόσμος ζητάει 8ωρο γιατί την εβδομάδα δουλεύει 44 ώρες, διακοπές πλέον δεν πηγαίνει, πρόκειται για έναν μεσαίωνα στις εργασιακές σχέσεις και τα δικαιώματα.
Από τις φωτογραφίες που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, ο κόσμος φαίνεται να ανακτά μια χαμένη αίσθηση της χαράς.
Ναι, γιατί η Χιλή είναι μία χώρα που της έχουν κλέψει τη χαρά και αυτό δίνει και άλλη διάσταση στην εξέγερση. Ο κόσμος κατεβαίνει στο δρόμο νιώθοντας ότι απελευθερώνεται από την χρόνια καταπίεση, οικονομική, κοινωνική και θρησκευτική. Νιώθει καταδικασμένος να βιώνει τις συνέπειες της κοινωνικής του τάξης. Ενδεικτικό είναι ότι τα παιδιά που σπουδάζουν σε δημόσιο σχολείο γνωρίζουν ότι δεν θα φοιτήσουν στο πανεπιστήμιο, τους το λένε οι ίδιοι οι δάσκαλοι. Η κακή ποιότητα της εκπαίδευσης σε συνδυασμό με την φτώχεια διαιωνίζει μια κατάσταση ανισότητας. Για να σπουδάσει κανείς στο πανεπιστήμιο πρέπει να πληρώνει μηνιαία τα 2/3 ενός βασικού μισθού, τη στιγμή που ένας βουλευτής κερδίζει 33 βασικούς μισθούς.
Πώς διαμορφώνεται το αίτημα για αλλαγή του Συντάγματος και ποια είναι η τοποθέτηση του κινήματος απέναντι στις εξαγγελίες για δημοψήφισμα τον Απρίλιο του 2020;
Οι συνελεύσεις γίνονται μέσω καλεσμάτων, είτε τοπικών είτε σε ενώσεις γειτονιών, λειτουργούν αρκετά καλά και συσπειρώνουν κόσμο που συζητά για την εξέγερση. Άλλα καλέσματα γίνονται με βάση το θέμα, την υγεία, την εκπαίδευση, το περιβάλλον… Στις τοπικές συνελεύσεις ο κόσμος επεξεργάζεται τι είδους αλλαγές χρειαζόμαστε στο Σύνταγμα και ζητάει να γίνουν μέσω μιας καταστατικής εκλεγμένης συνέλευσης. Όλα τα αιτήματα καταγράφονται, συστηματικοποιούνται και θα είναι η πλατφόρμα διεκδίκησης για την αλλαγή του Συντάγματος.
Η «Συμφωνία της Ειρήνης» με την οποία αποφασίστηκε να διεξαχθεί δημοψήφισμα σχετικά με το καινούργιο Σύνταγμα τον επόμενο Απρίλιο, δίχασε τον κόσμο, το κίνημα και την Αριστερά. Για μερικούς, η συμφωνία θεωρήθηκε απαραίτητη για την επαναφορά της δημόσιας τάξης και τον περιορισμό της κρατικής βίας και καταστολής, κάτι που δεν επαληθεύθηκε, ενώ είναι όντως, θεωρητικά, ένα μεγάλο πλήγμα για την δεξιά, και ανέλπιστη νίκη για τον χιλιανό λαό. Από την άλλη μεριά, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αμφιβάλλει για το αποτέλεσμα της συμφωνίας, τόσο για τις τεχνικές λεπτομέρειες που συμφωνήθηκαν, όσο και εξαιτίας μιας δομικής έλλειψης εμπιστοσύνης στην δεξιά (η οποία για την ώρα φαίνεται δικαιολογημένη).
Ποιος είναι ο ρόλος του φεμινιστικού κινήματος στην εξέγερση;
Το φεμινιστικό κίνημα έχει κάνει κάτι πιο σημαντικό από το να συμβάλει στην εξέγερση. Ουσιαστικά βοήθησε να έρθουμε στη στιγμή της εξέγερσης. Μετά τις διαμαρτυρίες των μαθητών το 2010 και των φοιτητών το 2011, πριν 1,5 χρόνο έγινε μία φεμινιστική εξέγερση ενάντια στην μάτσο κουλτούρα, αλλά και διεκδίκησης των δικαιωμάτων των γυναικών. Οι γυναίκες τότε κατέβηκαν στο δρόμο, κινητοποίηση που έφερε και το νομοσχέδιο για το δικαίωμα στην έκτρωση κάτω από προϋποθέσεις, καθώς μέχρι τότε ήταν παράνομες. Οι λατινοαμερικάνικες πατριαρχικές συμπεριφορές έχουν πολλά κοινά με τις ανατολίτικες, με επιπλέον την επήρεια της καθολικής εκκλησίας. Είναι χαρακτηριστικός ο όρος μαριανίσμο (σε αντίθεση με το ματσίσμο), ο οποίος αναφέρεται στις κοινωνικές επιταγές απέναντι στις γυναίκες, οι οποίες πρέπει να έχουν ως πρότυπο την Παναγία (Μαρία, εξ ου και μαριανίσμο). Αυτό σημαίνει μια γυναίκα «δουλευταρού», «προκομένη», «πιστή» στον άντρα και την οικογένεια της ό,τι κι αν συμβεί, όπως κι αν της φέρονται. Μία γυναίκα της οποίας η υποταγή και η ατέλειωτη υπομονή στην ανδρική βία, εξουσία και εξευτελισμό θεωρούνται αξιοθαύμαστες.
φωτό: Fabbio Bucciareli
Το φεμινιστικό κίνημα τώρα αποτελεί μία επιπλέον δύναμη που κρατάει την εξέγερση ζωντανή. Εδώ και καιρό γίνονται διαχωριστικές συνελεύσεις γυναικών και όλα τα φεμινιστικά καλέσματα έχουν μεγάλη απήχηση. Αυτό μας βοηθάει όλες να σκεφτούμε πιο πολλά πράγματα σε σχέση με την εξέγερση αλλά και να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπάνω στην διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας. Αυτή η διαδικασία έχει συνέπειες και σε καθημερινές πρακτικές, όπως να μπορέσει να υπάρξει μια μεγαλύτερη αποσύνδεση από τη μάτσο κουλτούρα. Το στοίχημα είναι να διατηρηθούν οι κοινωνικές δομές που δημιουργήθηκαν το τελευταίο διάστημα και φέρνουν τον κόσμο πιο κοντά. Να διατηρηθεί μια συνέλευση εβδομαδιαία είναι πιο δύσκολο από το να βρεθούμε σε μια πορεία.
Όπως και σε άλλες περιπτώσεις εξεγέρσεων, τα ΜΜΕ φαίνεται να βρίσκονται σε πλήρη συμφωνία με τον λόγο και τις πρακτικές της κυβέρνησης. Ποια είναι τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν ενάντια στην εξέγερση;
Τόσο η κυβέρνηση όσο και τα ΜΜΕ από την πρώτη στιγμή προσπάθησαν να δώσουν την εικόνα ότι το κίνημα θέλει να επιβάλει χούντα: ότι οι διαδηλωτές προσπάθησαν να κόψουν το νερό, τον ηλεκτρισμό, να καταλάβουν αεροδρόμια, χωρίς να δείχνουν εικόνες ή να επιβεβαιώνεται αυτό από κάπου. Καλλιέργησαν ένα κλίμα τρομοκρατίας, έτσι ώστε να δικαιολογηθεί η παρουσία του στρατού στους δρόμους. Όπως και αλλού, εστίασαν στις καταστροφές, χρησιμοποίησαν fake news, αποκρύβοντας ταυτόχρονα τα αιτήματα και φυσικά τις δολοφονίες, τα βασανιστήρια, τους βιασμούς και τους τραυματισμούς. Αυτό έχει αντίκτυπο καθώς πολύς κόσμος ακόμη ενημερώνεται από την τηλεόραση, πράγμα που έχει να κάνει με τα ποσοστά αναλφαβητισμού.
Επιπλέον, προσπάθησαν να πείσουν πως ό,τι γίνεται το προωθούν οι Βενεζουελάνοι και Κουβανοί κομμουνιστές. Γενικότερα δημιουργούν μια φοβία με τον κομμουνισμό, λέγοντας ότι «η Χιλή θα γίνει Βενεζουέλα» και ότι τα λεφτά των πλουσίων θα απαλλοτριωθούν από τους φτωχούς. Με τον τρόπο αυτό χειραγωγούν και απομακρύνουν το βλέμμα από την ουσία της εξέγερσης.
Πώς συζητιέται στη Χιλή το ζήτημα των δολοφονιών, των τραυματισμών και των βασανιστηρίων;
Μέχρι στιγμής 23 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και πάνω από 232 άνθρωποι έχουν χάσει τουλάχιστον το ένα μάτι τους. Λένε ότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη οφθαλμολογική καταστροφή στην ιστορία. Αυτό σημαίνει ότι ο στρατός και η αστυνομία πυροβολεί με σφαιρίδια και πλαστικές σφαίρες στο κεφάλι. Τα βασανιστήρια είναι πολλά, οι βιασμοί επίσης, και σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων πάνω από 8.000 άνθρωποι βρίσκονται υπό κράτηση. Στις συνθήκες αυτές και με δεδομένο ότι η εξέγερση συνεχίζεται ο πρόεδρος της χώρας, Σεμπαστιάν Πινιέρα, προσπαθεί να περάσει αντιτρομοκρατικό νόμο αλλά και έναν ασφυκτικό έλεγχο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Πινιέρα είπε από την πρώτη μέρα ότι «είμαστε σε πόλεμο απέναντι σε έναν εχθρό αιμοσταγή και βίαιο». Ένα από τα βασικά συνθήματα που έλεγε ο κόσμος είναι ότι δεν είμαστε σε πόλεμο. Όμως, ο κόσμος είναι ενωμένος, στις κινητοποιήσεις συμμετέχουν διάφορες κοινωνικές ομάδες που φωνάζουν ότι «είμαστε οι αποκάτω που εναντιωνόμαστε στους αποπάνω». Μιλάμε για τους πολυεκατομμυριούχους, μέλη της πολιτικής, οικονομικής και θρησκευτικής εξουσίας. Το κίνημα δεν έχει κάποιου τύπου καθοδήγηση ή εκπροσώπηση από κόμματα, και αυτή η συνθήκη βοηθάει να κρατηθεί η ομόνοια αυτών των ετερόκλητων ομάδων.
Με ποιον τρόπο αντανακλώνται οι μνήμες της δικτατορίας στην εξέγερση αυτή;
Η εμπειρία της δικτατορίας ως αίσθηση είναι διάχυτη στο πώς αντιδρά ο κόσμος, στην ψυχολογία του, τόσο στους μεγαλύτερους όσο και στους μικρότερους. Το σύνθημα «δεν φοβόμαστε» αυτό ακριβώς δείχνει. Φαίνεται ακόμη και στα πλακάτ που έγραφαν «είμαι εδώ για τη μαμά μου, είμαι εδώ για αυτά που δεν έκανε ο μπαμπάς μου, είμαι εδώ για τον θείο μου που είναι εξαφανισμένος». Ο κόσμος απαιτεί ακόμη να βρεθούν οι εξαφανισμένοι. Το ζητάει στις πορείες, το αναφέρει στα social media, δεν έχει ξεχαστεί το θέμα των εξαφανισμένων της δικτατορίας.
Αυτό ωθεί και τους μεγαλύτερους να βγουν στο δρόμο. Λένε ότι «έγινε μία φορά και δεν θα ξαναγίνει». Οι συγκρίσεις με τη δικτατορία είναι αναπόφευκτες, δεδομένου ότι όλοι γνωρίζουν πως όταν έπεσε ο Αλιέντε γίνονταν πράγματα παρόμοια. Υπήρχε έλλειψη τροφοδοσίας στις πόλεις, κλίμα τρομοκρατίας από τα ΜΜΕ κ.ά.
Στον λόγο και στις εικόνες της εξέγερσης βλέπουμε συχνά να υπεισέρχεται το θέμα των αυτόχθονων λαών. Με ποιο τρόπο συμβαίνει αυτό;
Η εξέγερση έχει φέρει στο προσκήνιο το θέμα των Μαπούτσε, που δέχονται καταπίεση εδώ και πολλά χρόνια. Η αποικιοκρατία κατέστρεψε, ισοπέδωσε και περιθωριοποίησε την κουλτούρα τους, τη θρησκεία τους, την κοσμοθεωρία τους. Ενώ στον Βορρά κυρίαρχο είναι το ζήτημα των εξορύξεων που καταστρέφουν την χώρα, στον Νότο που ζουν οι Μαπούτσε υπάρχουν μονοκαλλιέργειες ευκάλυπτου και έλατου που έχουν ήδη καταστρέψει τις δασικές περιοχές των αυτόχθονων και έχουν επιφέρει πολλές αλλαγές στη ζωή τους. Έχουν επηρεάσει για παράδειγμα τη διαθεσιμότητα του νερού. Επιπλέον, τόσο οι δολοφονίες αυτόχθονων που αντιστέκονται όσο και η γενικότερη καταστολή εναντίον τους έφερε τον κόσμο να ενωθεί μαζί τους ενάντια στο χιλιανό κράτος. Οι πιο αντιεξουσιαστικές τάσεις του κινήματος μιλούν πιο ξεκάθαρα για αυτό. Η σημαία των Μαπούτσε κυκλοφορεί πιο πολύ και από την χιλιανή.
Αλλά και στο συμβολικό επίπεδο έχουν γίνει πολλά πράγματα. Σε όλη τη χώρα διαδηλωτές έχουν αποκεφαλίσει τα αγάλματα των «ελευθερωτών» αποικιοκρατών. Μάλιστα, το κεφάλι του Πέδρο ντε Βαλβίδια το κρέμασαν κάτω από το άγαλμα ενός ήρωα Μαπούτσε, μια φωτογραφία που έχει γίνει πολύ γνωστή.
Τα συνδικάτα έχουν παίξει κάποιο ρόλο στη συνθήκη αυτή;
Τα συνδικάτα δεν έχουν τόσο βάρος όσο στην Ευρώπη, και λόγω Συντάγματος έχουν περιορισμένες λειτουργίες, αλλά βοήθησαν να κρατηθεί η φλόγα αναμμένη την στιγμή που η εξουσία έλεγε να γυρίσουμε στην κανονικότητα. Καλούσαν σε απεργία, πράγμα που βοήθησε πολύ.
Ποιο σύνθημα από αυτά που ακούγονται σε εκφράζει περισσότερο;
Ότι «η Χιλή ξύπνησε». Υπάρχουν άπειρα σκάνδαλα που αφορούν πολιτικούς οι οποίοι χρωστούν εκατομμύρια δολάρια, κάτι που το πολιτικό σύστημα όχι μόνο καλύπτει αλλά και συγχωρεί. Οι πλούσιοι την βγάζουν καθαρή και στους φτωχούς δεν συγχωρούν τίποτα. Πριν 8 χρόνια κάηκε μια φυλακή στη νότια πλευρά του Σαντιάγο, κάηκε ζωντανός κόσμος που μπήκε φυλακή γιατί πουλούσε cd στο δρόμο, την ίδια στιγμή που ο πρόεδρος φοροδιέφευγε για 15 χρόνια. Ο κόσμος συστηματικά πιέζεται, καταστέλλεται και ζει στη μιζέρια, κι αυτά είναι πράγματα που εκφράζονται στην εξέγερση. Για αυτό και τα αιτήματα αφορούν μια δομική και ριζική αλλαγή στο πώς λειτουργεί η οικονομία και η κοινωνία, ζητούν μια ζωή με αξιοπρέπεια.
*Μεγάλο μέρος της συζήτησης διεξήχθη κατά τη διάρκεια σχετικής εκδήλωσης που διοργάνωσε η «Σφίγγα» στις 8 Νοεμβρίου στον Κοινωνικό Χώρο για την Ελευθερία «Μικρόπολις».