Αφιέρωμα Θεσσαλονίκη 2012: Η μεγάλη απεργία των σιδηροδρομικών

 

Η περίοδος 1919-1921 αποτέλεσε μια περίοδο ριζοσπαστικοποίησης του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα. Δύο βασικά δεδομένα που επικαθόρισαν σε σημαντικό βαθμό τις κοινωνικές διεργασίες στην ελληνική κοινωνία ήταν α)η Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία και ο αντίχτυπός της στο διεθνές εργατικό κίνημα και β)η Μικρασιατική Εκστρατεία και η επι της ουσίας συνέχιση του Α’ Παγκοσμίου για την ελληνική κοινωνία.

Η Οκτωβριανή Επανάσταση επηρέασε το ελληνικό κίνημα καθώς κομμάτια της εργατικής τάξης συγκροτούν μια νέα ταυτότητα και ιδρύουν ένα “νέου τύπου” κόμμα, το ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας). Η αύξουσα δύναμή του οδήγησε στη διάλυση της συμμαχίας του εργατικού κινήματος με τους “βενιζελικούς” και στη διάσπαση της ΓΣΕΕ. Η κυβέρνηση όχι μόνο συνέβαλε στη διάσπαση αλλά επεδίωξε και την εξόντωση των συνδικαλιστών που επρόσκειντο στο ΣΕΚ με φυλακίσεις και διώξεις.

Την ίδια εποχή επιβάλλεται η λογοκρισία και ο στρατιωτικός νόμος στο πλαίσιο της μικρασιατικής εκστρατείας απέναντι στην οποία ο ελληνικός λαός αντιδρούσε κουρασμένος από τη διαρκή συμμετοχή σε πολέμους για μια δεκαετία. Η κοινωνικές συνθήκες για την εργατική τάξη χειροτέρευαν με ραγδαίους ρυθμούς “Μεταξύ 1919-1921 οι έλληνες εφοπλιστές αγόρασαν 200 καράβια. 16 ελληνικές τράπεζες είχαν 60% κέρδη μέσα στο 1921. Η Εθνική Τράπεζα πρόσθεσε 494 εκατ. δραχμές στα αποθεματικά της, δηλ όσο σχεδόν ήταν όλη η φορολογία του ελληνικού λαού. “Οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις σύμφωνα με τους ισολογισμούς των εταιριών του 1921 έπαιρναν μόνον 25% και 75% οι μέτοχοι”, αναφέρει ο Δημήτρης Λιβιεράτος στο βιβλίο του “Το ελληνικό εργατικό κίνημα 1918-1923” ενώ την ίδια ώρα (μεταξύ 1919-1921) οι έλληνες εφοπλιστές αγόρασαν 200 καράβια ενώ 16 ελληνικές τράπεζες είχαν 60% κέρδη μέσα στο 1921.

Μια σειρά εξεγερσιακού χαρακτήρα διαδηλώσεων ξεσπά στις αρχές του 1921. Στα τέλη Γενάρη απεργούν οι τροχιοδρομικοί, απεργία στην οποία μπαίνουν οι εργάτες φωταερίου και οι ηλεκτροτεχνίτες. Στις 10 Φλεβάρη ξεσπά απεργία των ναυτεργατών η οποία αντιμετωπίζεται με καταστολή και τρομοκρατία από την κυβέρνηση. Στις 15 Φλεβάρη η Πανεργατική Ένωση Βόλου και το ΣΕΚΕ συγκάλεσαν σε μια μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας για την αύξηση του ψωμιού και χειροτέρευσης της ποιότητάς του. Πολύ γρήγορα η συγκέντρωση εξελίχθηκε σε εξέγερση την οποία η κυβέρνηση κατέστειλε με τη βοήθεια του στρατού συλλαμβάνοντας περίπου 300 εργάτες ανάμεσά τους και τον ηγέτη του εργατικού κινήματος στη Θεσσαλονίκη, Αβραάμ Μπεναρόγια.

Στις 21 Φλεβάρη, ημέρα επιστράτευσης των ναυτεργατών, ξεκινά η απεργία στα τρένα. Τα αιτήματα των σιδηροδρομικών είναι: αύξηση και εξίσωση των μισθών, καθιέρωση των επιδομάτων, πλήρης εφαρμογή του 8ωρου, πληρωμή των ημερών ασθενείας, εκπροσώπηση του προσωπικού στο διοικητικό συμβούλιο των ΣΕΚ με αντιπροσώπους αιρετών και ανακλητών από το συνέδριο των σιδηροδρομικών και την ΠΟΣ.

Οι σιδηροδρομικοί είναι από τους πολυπληθέστερους κλάδους με δέκα χιλιάδες υπαλλήλους. Η συντριπτική τους πλειοψηφία είναι συνδικαλισμένη και οργανωμένη -“πέντε έως 6 χιλιάδες ανήκουν εις τους 7 συνδέσμους που αποτελούν την Σιδηροδρομ. Ομοσπονδίαν και 800-1000 εις τους μηχανουργούς”, γράφει ο Αβραάμ Μπεναρόγια στο βιβλίο του “Η πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου”.

“Την επομένην Δευτέραν ουδεμία αμαξοστοιχία εκυκλοφόρει εις τα δίκτυα όπου είχεν αρχίσει η απεργία, πλην μιας αμαξοστοιχίας εις το δίκτυον ΣΠΑΠ και αυτής άνευ προσωπικού και με μόνον το προσωπικόν της μηχανής. Οι κεντρικοί Σταθμοί των Αθηνών και Πειραιώς κλειστοί, τα Κεντρικά Γραφεία επίσης κλειστά μη εξαιρουμένων ούτε των δεσποινίδων υπαλλήλων αίτινες απήργησαν, συνταυτίσασαι την τύχην των μετά των άλλων Συναδέλφων των”, αναφέρει η μελέτη «Η ιστορία του σιδηροδρομικού συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα», Α’Τόμος (1882-1940).

Το πρωί της ίδιας μέρας η κυβέρνηση αναγκάζεται σε παραχωρήσεις προς τους απεργούς. Δεσμεύεται για την εξίσωση των μισθών, δέχεται το εννιάωρο, ενώ υπόσχεται να εξετάσει τις αυξήσεις στους μισθούς και την εξασφάλιση των επιδομάτων. Την ίδια ώρα, όπως γράφει ο Δ. Λιβιεράτος “ολόκληρος ο αστικός Τύπος φρύαξε κατά της απεργίας. Προσπαθούν να την διασπάσουν παρασύροντες τους βασιλόφρονες με το επιχείρημα ότι οι απεργοί αρνήθηκαν να μεταφέρουν τον Πατριάρχη από την Καλαμάτα για να ευλογήσει τον γάμο του Γεωργίου Β’”. Παράλληλα, γίνεται προσπάθεια να στηθεί απεργοσπαστικός μηχανισμός χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία.

Την επομένη, οι απεργοί που συγκεντρώθηκαν στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά για να αντιμετωπίσουν τις προτάσεις της κυβέρνησης αποφασίσαν να δεχτούν το εννιάωρο αλλά με τη συντριπτική πλειοψηφία να ψηφίζει υπερ της συνέχισης της απεργίας.

Η απάντηση της κυβέρνησης ήταν η τρομοκρατία. Συλλήψεις και επιστράτευση των απεργών. Η σύγκρουση κορυφώθηκε την τέταρτη μέρα της απεργίας όταν και οι απεργοί συγκεντρώθηκαν στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά περικυκλωμένοι από τον στρατό που είχε σκοπό να τους οδηγήση στην κατάταξη ακόμα και με τη βία. “Το θέατρο είναι περικυκλωμένο από Ευζώνους”, περιγράφει ο Δ. Λιβιεράτος, “Ο στρατιωτικός διοικητής, συνταγματάρχης Κόης, καλεί την επιτροπή στο φουαγιέ του θεάτρου και δηλώνει ότι η συγκέντρωση απαγορεύεται επειδή είναι επιστρατευμένοι και πρέπει να αρχίσει αμέσως η κατάταξή τους. Οταν η Επιτροπή ανακοινώνει τις δηλώσεις του στρατιωτικού διοικητού οι απεργοί αρνούνται να καταταχτούν και ζητωκραυγάζουν υπέρ της απεργίας. Στην εμφάνιση του Κόη απαντούνε με το σύνθημα ‘Κάτω ο Μπόγιας’. Υστερα από την άρνηση για κατάταξη, οι στρατιώτες ορμάνε στην αίθουσα και αρχίζουν να αρπάζουν τους απεργούς ομάδες-ομάδες και να τους οδηγούν για βίαιη κατάταξη. Οι σιδηροδρομικοί άρχισαν να σπάζουν τις καρέκλες του θεάτρου για να αμυνθούν, οι στρατιώτες που τους είχαν φανατίσει οι βασιλόφρονες ετοιμάζονται να ματοκυλίσουν τους απεργούς. Με την επέμβαση της επιτροπής δεν έφτασαν μέχρι τη σύγκρουση”.

Χιλιάδες σιδηροδρομικοί συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν είτε στους στρατώνες του Ρουφ, είτε στο Μέτωπο της Μικράς Ασίας. Την ίδια τύχη είχαν σιδηροδρομικοί της επαρχίας. Η μεγάλη πλειοψηφία των απεργών εξακολούθησε να αρνείται και μετά την επιστράτευση να πάει για δουλειά μέχρι να το αποφασίσει η Ομοσπονδία.

Η απεργία των σιδηροδρομικών έληξε 11 μέρες μετά την κήρυξή της. “Η απεργία έδωκεν εις τους σιδ/κους την αφομοίωσιν και το εννεάωρον, δύο σπουδαιότατα αιτήματα. Επίσης και πλείστα άλλα εξ ίσου σπουδαία α) το τρίμηνον την πληρωμής των ασθενειών. β) Βοηθήματα εν περιπτώσει θανάτου ή απομακρύνσεως του σιδ/κου. Εισιτήρια εις συνταξιούχους – Στολαί εις Μακεδονικούς και πλείστα άλλα”, αναφέρεται στην μελέτη για το Σιδηροδρομικό Κίνημα. Το πιο σημαντικό όμως ήταν η εκτίμηση πως “η κήρυξη αυτής ήτο αναπόφευκτος διότι ήτο τέτοια η ψυχολογία και ο ενθουσιασμός του κόσμου ώστε ν’ αποβαίνη αδύνατος η ματαίωσις αυτής”.

Πηγές:

Η ιστορία του σιδηροδρομικού συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, Α’Τόμος (1882-1940), Πανελλήνια Ομοσπονδία Σιδηροδρομικών

Δ. Λιβιεράτος, Το ελληνικό εργατικό κίνημα 1918-1923, Καρανάση

Λ. Βερδέ, “Η ηρωική παράδοση των Σιδηροδρομικών. Η απεργία του Φλεβάρη 1921”, εφημερίδα Εργατική Αλληλεγύη

 

 

 

 

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Βουλευτές του Κοσόβου ζητούν ένωση με την Αλβανία

Αφιέρωμα 2012: Παραστάσεις «Ριγκολέτο» (1889)